Koepelkerk

Een koepelkerk is een kerkgebouw waarbij het schip overdekt wordt door een koepelvormige kap. In de meeste gevallen is de kerk een centraalbouw. De term wordt ook wel gebruikt voor kerken waarbij alleen de kruising of de viering van een grote koepel is voorzien, dat wordt dan meer specifiek een kruiskoepelkerk genoemd.

Koepelkerken komen veelvuldig voor in de Byzantijnse architectuur. In de westerse architectuur werden koepelkerken voor het eerst gebouwd tijdens de Renaissance.

Na de Reformatie ontstond een groeiende behoefte aan centraliserende kerken. Deze werden vaak van een koepel voorzien. Tijdens de Barok werden ook veel katholieke koepelkerken opgetrokken.

In Willemstad in Noord-Brabant staat de eerste koepelkerk van de noordelijke Nederlanden die speciaal voor protestantse diensten werd gebouwd. Deze kerk heeft een koepel en is verder achthoekig. Vele latere protestantse kerken zijn eveneens achthoekig, zoals de Marekerk in Leiden.

Koepelkerken in België

Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel, Scherpenheuvel
Onze-Lieve-Vrouw van Goede Bijstandkerk, Brussel
Sint-Jozefskerk (Waterloo)
Sint-Jobkerk (Ukkel)

Koepelkerken in Nederland

Ronde Lutherse Kerk in Amsterdam
Sint-Nicolaasbasiliek in Amsterdam
Sint Willibrorduskerk buiten de Veste in Amsterdam (gesloopt in 1970)
Koepelkerk aan de Stadhouderskade in Amsterdam (gesloopt in 1972)
Koepelkerkje in Arkel
Koepelkerk in Arnhem
Koepelkerk in Berlikum
Sint-Agathakerk in Beverwijk
Mariakerk of Koepelkerk in Bussum
Sint Laurentiuskerk in Dongen
Sint Brigidakerk in Geldrop
Kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem
Sint-Annakerk in Heerlen
Onze-Lieve-Vrouwekerk in Helmond
Sint Cyriacus- en Franciscuskerk in Hoorn NH
Koepelkerk in Leeuwarden
Marekerk in Leiden
Heilige Naam Jezuskerk in Lierop
Heilig Hart van Jezuskerk in Maastricht (Wyckerpoort)
Sint Lambertuskerk in Maastricht (Brusselsepoort)
Oostkerk in Middelburg
Sint Nicolaaskerk in Purmerend
Sint Bavokerk in Raamsdonk
Koepelkerk in Renswoude
Koepelkerk in Sappemeer
Koepelkerk in Smilde
Sint-Petrus' Stoel van Antiochiëkerk in Uden
Koepelkerk in Veenhuizen
Koepelkerk in Willemstad
Koepelkerk in Witmarsum (typologisch geen koepelkerk, er staat slechts een koepeltorentje op het dak)
Mauritskerk in IJzendijke
Goede Herder- of Meerburgkerk in Zoeterwoude