Święty gaj (antropologia)
 | Ten artykuł od 2012-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
 | Ten artykuł dotyczy miejsca kultu. Zobacz też: artykuł o miejscowości. |
Święty gaj – święte miejsce poświęcone bóstwom, duchom przodków lub siłom natury. Święte gaje występują w pierwotnych religiach Ariów, Irańczyków, Greków, Rzymian, Germanów, Słowian, Bałtów i Celtów. Istniały one zarówno w religiach starożytnych, jak i w innych kulturach na świecie[1]. W niektórych kulturach święte gaje poświęcone były bogom (jeden z nich stał się np. podstawą do powstania książki Jamesa Frazera Złota gałąź), w innych dodatkowo stanowiły symboliczną więź żywych ze zmarłymi przodkami, której naruszenie groziło poważnymi, negatywnymi konsekwencjami. Miejsca takie zachowały swoją funkcję religijną także współcześnie w wybranych nurtach religijnych.
Święte gaje wśród różnych ludów
Hindusi
Niezależnie od kultu świątynnego, w Indiach zachowała się tradycja utrzymywania świętych gajów, co służyło między innymi zachowaniu gatunków szczególnie ważnych ze względu na swoje właściwości lecznicze. Zabronione są tam polowania, wypas zwierząt, a drewno pozyskać można dopiero, kiedy drzewo uschnie. Jeden z kapłanów w Indiach tłumacząc dostojnikom angielskim w XIX wieku istotę rozumienia, dlaczego ludzie modlą się do drzewa o specyficznym wyglądzie lub modlą się do Księżyca wyjaśnił, że w zasadzie nikt nie modli się do drzewa czy do Księżyca – ludzie modlą się do bóstwa, które stoi za tym przedmiotem.
- W Ghatach Zachodnich w stanie Maharasztra istnieje ponad 200 świętych gajów, zwykle poświęconych Matce Ziemi. Zabronione są tam polowania (wszystkie zwierzęta przynależą do bogini) i wypas zwierząt. Drewno można pozyskiwać dopiero, kiedy drzewo uschnie[2]. Przykładowe lokalizacje gajów: Parinche Valley w dystrykcie Pune[3].
- Bengalscy Santalowie czczą drzewa Sal (Shorea robusta, Sari Sarjom) lokalizowane w centralnej części ich świętych gajów[4].
- W stanie Meghalaya najbardziej czczone święte gaje to:
Celtowie
Jeden z najstarszych przekazów nt. świętego gaju zostawił żołnierz rzymski Lukan. Opis dotyczy kultury celtyckiej. Znaleźć go można w książce profesora J. Gąssowskiego – patrz bibliografia.
Słowianie i Bałtowie
Osobny artykuł: Gaj (las).
Aleksander Brückner zamieszcza opisy podobnych świętych gajów w Starożytnej Litwie. Opisy te występują tam wielokrotnie. Niszczenie świętych gajów związane było z procesem chrystianizacji Słowian i Bałtów, kiedy to wprowadzaniu nowej religii towarzyszyło ich wycinanie, niszczenie świątyń i posągów słowiańskich bóstw. Słowianie i Bałtowie przez długi czas opierali się temu procesowi, jednakże na części ziem, w szczególności Prus przebiegał on niezwykle gwałtownie. Jeden z takich przypadków opisuje misjonarz Hieronim:
Dotarli tak do środka gaju, gdzie prastary dąb nad wszystkie drzewa za święty i za właściwą siedzibę bogów uważano; przez chwilę nikt się weń uderzyć nie ważył [...]. Wyrąbano cały las. W tej krainie było więcej lasów, równą czcią świętych, gdy po raz kolejny wyruszyli ku ich wycinaniu, przybył do Witowta wielki tłum niewieści z płaczem i krzykiem, skarżył się, że wyrąbano święty gaj i odebrano dom boży, w którym zwykli byli błagać pomocy bożej, skąd deszcze i pogodę otrzymywali; nie wiedzą więcej, gdzie szukać boga, któremu siedzibę zabrano. Jest kilka mniejszych gajów, w których zwykli czcić bogów; i te chcą zniszczyć, jakieś nowe świętości wprowadzając, a ojczysty zwyczaj wykorzeniając; proszą więc i błagają, aby nie dozwolił niszczyć miejsc i obrzędów kultu przodków. Za kobietami następują mężczyźni i twierdzą, że nie mogą znieść nowego obrzędu, i mówią, że opuszczą raczej ziemię i ogniska ojczyste niż przyjętą od przodków wiarę.
Przypisy
- ↑ SadowskiS. Piotr SadowskiS., Święte gaje starożytnych Rzymian. Ujęcie historyczno-prawne, w: Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustatis. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu, pod redakcją Ewy Kozerskiej, Marka Maciejewskiego, Piotra Steca, Opole 2015, s. 99-114., 2 września 2017 .
- ↑ Myśl ekologiczna w hinduizmie. Człowiek jako część stworzenia. W: Monika Tworuschka, Udo Tworuschka: Religie świata. Michał Dobrzański (tł.), Grzegorz Polak (uzup.). T. V: Hinduizm. Warszawa: Agora SA, 2009, s. 103, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej. ISBN 978-83-7552-558-8.
- ↑ Sacred Groves of Parinche Valley of Pune District of Maharashtra, India and their Importance. [dostęp 2010-07-03]. (ang.).
- ↑ Myśl ekologiczna w hinduizmie. Człowiek jako część stworzenia. W: Monika Tworuschka, Udo Tworuschka: Religie świata. Michał Dobrzański (tł.), Grzegorz Polak (uzup.). Wyd. 1. T. V: Hinduizm. Warszawa: Agora SA, 2009, s. 103, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej. ISBN 978-83-7552-558-8.
- ↑ Eco Destination. Mawphlang Sacred Forest. Department of Tourism, Government of Meghalaya. [dostęp 2010-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-09)]. (ang.).
Bibliografia
- Arthur L. Basham, Indie, 1964 PIW
- Aleksander Brückner, Mitologia słowiańska i polska, PWN, Warszawa 1980
- Aleksander Brückner, Starożytna Litwa, Ludy i Bogi, Szkice historyczne i mitologiczne, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1984
- Jerzy Gąssowski, Mitologia Celtów, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978
- Henryk Łowmiański, Religia Słowian i jej upadek (wieki VI–XII), PWN, Warszawa 1979
- Henryk Łowmiański, Początki Polski, z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e., PWN, Warszawa 1964
Linki zewnętrzne
- Święte gaje w Tamil Nadu (ang.)
- p
- d
- e
- kategoria
- wikiprojekt
Encyklopedie internetowe (sanktuarium):
- Britannica: topic/sacred-grove
