Adam Rysiewicz

Adam Rysiewicz

Data i miejsce urodzenia	24 lutego 1918 Wilczyska-Jeżów
Data i miejsce śmierci	24 czerwca 1944 Ryczów
Sekretarz Okręgowego Komitetu Robotniczego w Krakowie
Okres	od 1941 do 1944
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna
Poprzednik	Józef Cyrankiewicz
Odznaczenia

Adam Michał^[1] Rysiewicz ps. „Teodor”, „Skiba” (ur. 24 lutego 1918 w Wilczyskach-Jeżowie, zm. 24 czerwca 1944 Ryczów) – działacz socjalistyczny i niepodległościowy. Jeden z przywódców PPS-WRN i Gwardii Ludowej WRN w Małopolsce. Organizator ucieczek z obozu Auschwitz, zginął organizując ucieczkę Józefa Cyrankiewicza.

Życiorys

Syn Mikołaja Rysiewicza, oficera legionowego, aktywisty ruchu ludowego i Eugenii z domu Krzysztoń. W 1936 r. ukończył II Liceum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. W 1937 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie wstąpił do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.

Uczestniczył w wojnie obronnej w 1939 r. W listopadzie 1939 r. przedostał się z okupacji radzieckiej we Lwowie do Krakowa. Rozpoczął działalność w strukturach krakowskiej PPS-WRN. Początkowo organizował przerzuty działaczy PPS do Budapesztu oraz udział w tworzeniu konspiracyjnej prasy PPS-WRN. M.in. redagował pismo „Naprzód”.

Od kwietnia 1941 r. po aresztowaniu Józefa Cyrankiewicza Rysiewicz został mianowany sekretarzem okręgowego komitetu robotniczego PPS-WRN, równocześnie pełnił funkcję sekretarza Miejskiego Komitetu Robotniczego PPS-WRN w Krakowie. Organizował struktury Gwardii Ludowej WRN oraz brał aktywny udział w akcjach dywersyjnych GL m.in. uczestniczył w zniszczeniu kartotek osób przeznaczonych na roboty do Niemiec w krakowskim urzędzie pracy. Od maja 1943 do lutego 1944 r. kierował okręgiem krakowskim GL WRN w zastępstwie rannego, a następnie działającego w partyzantce dowódcę okręgu Mariana Bomby. Zorganizował krakowską strukturę Rady Pomocy Żydom „Żegota”, oraz organizował ucieczki oraz wsparcie dla zbiegów z getta.

Od 1943 r. był jednym z organizatorów Komitetu Pomocy Więźniom Obozów Koncentracyjnych dla utrzymania łączności z obozem Auschwitz, oraz sieci ucieczkowej PPS więźniów z obozu Auschwitz-Birkenau. Osobiście uczestniczył w organizacji ucieczek. Zginął wraz z Józefem Kornasiem i Ryszardem Krogulskim, na stacji kolejowej Ryczów przy przekraczaniu granicy Generalnego Gubernatorstwa w starciu z banschutzami. Organizował wówczas kolejną próbę ucieczki z obozu Auschwitz Józefa Cyrankiewicza.

Upamiętnienie

• po śmierci Adama Rysiewicza, stworzony z formowanych przez niego Socjalistycznych Batalionów Śmierci, oddział partyzancki Oddziałów Wojskowych Powstańczego Pogotowia Socjalistów dowodzony przez ppor. Stanisława Długosza ps. „Zamek” nazwano Oddziałami Bojowymi PPS im. towarzysza „Teodora”^[2].
• niedaleko stacji kolejowej w Ryczowie postawiono pomnik z napisem: „W dniu 24 czerwca 1944 r. zginęli w walce z okupantem niosąc pomoc więźniom obozu hitlerowskiego w Oświęcimiu bojowcy PPS Adam Rysiewicz, Józef Kornaś, Ryszard Krogulski”^[3]. Jego imię nosi ulica w Krakowie.

Rodzina

Siostra Adama Rysiewicza, Jadwiga Rysiewicz ps. „Zośka”, „Pola” „Mama”, również członek PPS-WRN i łączniczka w oddziałach partyzanckich Gwardii Ludowej WRN była aresztowana przez UB w 1945. Ponownie zagrożona aresztowaniem przedostała się nielegalnie za granicę^[4].

Odznaczenia

• Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – 4 listopada 2015 (pośmiertnie)^[5]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2023 (pośmiertnie)^[6]

Przypisy

Bibliografia

• Józef Bieniek, Święty z laickiego kalendarza, Lewicowo.pl. lewicowo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-28)].
• KrzysztofK. Dunin-Wąsowicz KrzysztofK., Polski ruch socjalistyczny 1939-1945, Warszawa: Instytut Historii PAN [Polskiej Akademii Nauk], 1993, ISBN 83-900846-6-X, OCLC 834071700 .brak strony (książka)
• Adam Ciołkosz, Tajemnice Oświęcimia, „Na Antenie” Nr 10 z 1964 r.