Ci z Dziesiątego Tysiąca

Ci z Dziesiątego Tysiąca – młodzieżowa powieść fantastycznonaukowa autorstwa Jerzego Broszkiewicza, wydana w 1962 przez wydawnictwo Nasza Księgarnia.

Pierwsza część cyklu Ci z Dziesiątego Tysiąca. Bohaterowie występują także w drugiej części cyklu – książce Oko Centaura.

Fabuła

Bohaterami jest trójka nastolatków^[1]: Ion Soggo oraz bliźniacy Alka i Alek Roj. Spotykają się podczas wakacji na stacji badawczej „Pierwszy Zwiadowca”, sztucznej planetoidzie, gdzie pracują ich rodzice. Rojowie są Ziemianami, zaś Ion Saturnianinem^{[potrzebny przypis]}. Opiekuje się nimi android Robik^[1]. Stacja ma przetestować możliwość lotu wielkiego statku kosmicznego poza granice Układu Słonecznego. Ze standardową misją badawczą ze stacji startują dwa kosmoloty, na których pokłady wchodzą wszyscy naukowcy pracujący na Zwiadowcy. Nastolatki zostają same pod opieką maszyn. Niespodziewanie na skutek kolizji z rzeką meteorów awarii ulega jeden z kosmolotów. Na ratunek rusza mu drugi kosmolot, niestety, także zostaje wciągnięty w strumień. Jedynej pomocy może udzielić trójka nastolatków. Przyjdzie im zmierzyć się nie tylko z obsługą kosmolotu i artylerii, ale także ze zbuntowanym robotem.

Wydania i tłumaczenia

Powieść została wydana w 1962 przez wydawnictwo Nasza Księgarnia i miała siedem wydań do roku 1989. Przetłumaczono ją także na j. bułgarski (Trimata ot desatata chiljada, 1974), j. czeski (Trosećnici v fece meteoru, 1977), j. niemiecki (Die rot-weisse Sonne, 1973), j. rosyjski (1969), j. słowacki (Vesmime dobrodruistvä, 1978 – wydanie łączne z Mój księżycowy pech), i j. ukraiński (1965, 1974)^[2].

Analiza

W 1979 Stanisław Frycie opisał książkę jako napisaną w tradycyjnej konwencji fantastyczno-przygodowej. Frycie zauważył, że przedstawiony świat, pełen gadżetów fantastycznonaukowych, „fascynuje wyobraźnię”, ale za bardziej wartościowe poruszenie tematów filozoficznych i moralnych. Przedstawiony w powieści świat ocenił jako optymistyczny – wolny od konfliktów, pokazujący solidarnie współpracujących bohaterów. Zauważył także, że postać robota (Robika) jest przedstawiona bardzo pozytywnie i „skupia w sobie cechy, jakie winny charakteryzować ludzi przyszłości: odwagę, mądrość, poświęcenie dla innych, a także poczucie humoru”^[1]. W 2007 Frycie powrócił do tej pozycji, uznając ją za bardziej tradycyjną fantastykę dla "dzieci starszych", poruszającą tematy filozoficzne i moralne, pozytywnie także oceniając ją jako "jedną z bardziej udanych wizji ery kosmicznej w powojennej fantastyc dla dzieci". Za motyw przewodni cyklu uznał pytanie "czy rozwój cywilizacji technicznej przyniesie ludzkości szczęście", zauważył też, że cykl cieszył się cieszył się dużą popularnością wśród czytelników^[3].

Według Andrzeja Niewiadowskiego i Antoniego Smuszkiewicza, powieść zawiera "heroiczną wizję podboju kosmosu"^[4]. Niewiadowski w 1992 zauważył, że obydwie powieści zawierają częstą w utworach Broszkiewicza krytykę świata dorosłych, który ratować muszą dzieci. W Tych z Dziesiątego Tysiąca zwraca uwage na motywm ratunku niosonego rodzicom przez dzieci, a Oko Centaura opisał jako "historię o kontakcie z inną cywilizacją nawiązanym dzięki niespotykanej inwencji, zaradności i szczerości uczuć dzieci"^[5].

Maciej Wróblewski pisząc w 2012 r. zwrócił uwagę, że Broszkiewicz unika w powieści nachalnego dydaktyzmu bądż idealizacji stosunków między dorosłymi a dziećmi; zamiast tego ten stosunek między pokoleniami w tej powieści jest bardziej partnerski^[6].

Przypisy