Józef Albin Herbaczewski
Data i miejsce urodzenia | 20 października 1876 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 3 grudnia 1944 |
Miejsce spoczynku | cmentarz Rakowicki w Krakowie |
Zawód, zajęcie | pisarz-poeta |
Józef Albin Herbaczewski, Juozapas Albinas Herbačiauskas (ur. 20 października 1876 w Łankieliszkach, zm. 3 grudnia 1944 w Krakowie) – poeta litewski piszący po litewsku i po polsku, twórca litewskiego ekspresjonizmu, a także dramaturg, krytyk literacki, publicysta i tłumacz.
Życiorys
Pochodził z Suwalszczyzny. W latach 1901-1906 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Razem z Adomasem Varnasem założył w 1904 w Krakowie litewskie stowarzyszenie społeczno-kulturalne "Ruta". Związany był z kabaretem Zielony Balonik, w którym recytował swoje wiersze (Tadeusz Boy-Żeleński wspomina o nim w rozdziale Sukurmukur książki Znaszli ten kraj?... i inne wspomnienia). Publikował także w czasopiśmie "Museion" artykuły o tematyce litewskiej. Do roku 1924 był w Krakowie lektorem języka litewskiego, a w latach 1924-1935 pracował na Uniwersytecie w Kownie jako lektor języka polskiego i wykładowca literatury polskiej. Od 1933 mieszkał w Warszawie. Mimo że był zwolennikiem niepodległości Litwy, popierał zbliżenie polsko-litewskie. Zmarł w Krakowie ewakuowany po powstaniu warszawskim.
Materiały archiwalne Józefa Herbaczewskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-156[1].
Twórczość
Do jego najważniejszych utworów należy groteskowy, ekspresjonistyczny dramat Potępienie (1906) i zbiory esejów – I nie wódź nas na pokuszenie... Szkicowane wizerunki dusz współcześnie wybitnych na tle myśli dziejowej (1911)[2] i Amen. Ironiczna nauka dla umysłowo dojrzałych dzieci (1913)[3]. W utworach tych przeciwstawiał myśl chrześcijańską modnemu w okresie modernizmu okultyzmowi i satanizmowi, w tendencjach kulturowych epoki dostrzegając "obłęd antyreligijny". Na podobnym tle krytykował ostro twórczość Wyspiańskiego, Micińskiego, Żeromskiego i Brzozowskiego. Bardzo podkreślał także wychowawcze funkcje sztuki. Jako krytyk literatury odznaczał się ostrością sądów i pamfletowym ujmowaniem zagadnień. W publicystyce podejmował tematy pojednania i zbliżenia polsko-litewskiego, m.in. w książkach Odrodzenie Litwy wobec idei polskiej (1905)[4], Głos bólu. Sprawa odrodzenia narodowego Litwy w związku ze sprawą wyzwolenia narodowego Polski (1912)[5].
Przypisy
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].
- ↑ Józef AlbinJ.A. Herbaczewski Józef AlbinJ.A., I nie wódź nas na pokuszenie : szkicowane wizerunki dusz współcześnie wybitnych na tle myśli dziejowej [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15] .
- ↑ Józef AlbinJ.A. Herbaczewski Józef AlbinJ.A., Amen : ironiczna nauka dla umysłowo dojrzałych dzieci [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15] .
- ↑ Józef AlbinJ.A. Herbaczewski Józef AlbinJ.A., Odrodzenie Litwy wobec idei polskiej [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15] .
- ↑ Józef AlbinJ.A. Herbaczewski Józef AlbinJ.A., Głos bólu : (sprawa odrodzenia narodowego Litwy w związku ze sprawą wyzwolenia narodowego Polski) [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15] .
Bibliografia
- Artur Hutnikiewicz: Młoda Polska. Wyd. IX – 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 429, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13850-9.
Linki zewnętrzne
- Dodatkowe informacje o Herbaczewskim i polonistyce w Kownie w czasopiśmie "Nasz Czas"
- Barbara Stoczewska O Leonie Wasilewskim – z informacjami na temat działalności politycznej Herbaczewskiego
- Dzieła Józefa Albina Herbaczewskiego w bibliotece Polona
- PWN: 3911161
- VLE: juozapas-albinas-herbaciauskas