Język tambora

Język tambora – odosobniony i słabo poznany język ludu Tambora, który zamieszkiwał wyspę Sumbawa w archipelagu Małych Wysp Sundajskich. Zaniknął w wyniku zagłady całego ludu Tambora wskutek wybuchu wulkanu Tambora w 1815 roku^[1]. W odróżnieniu od okolicznych języków Indonezji nie należał do rodziny austronezyjskiej. Był to zatem najbardziej wysunięty na zachód język papuaski, którego istnienie zostało historycznie udokumentowane^[2][3] (biorąc pod uwagę, że termin ten określa języki regionu niebędące austronezyjskimi^[4]). Inne języki papuaskie (z wysp Timor, Alor i Pantar) występują dopiero 500 km na wschód od Sumbawy^[5].

Odrębność języka tambora od pozostałych języków regionu zauważył wcześnie John Crawfurd(inne języki), wskazując w swoich pracach na jego „niemalajski” charakter i porównując go do języka tidore z Moluków^[6]. Jeszcze przed erupcją Stamford Raffles sporządził krótką listę słownictwa tambora, składającą się głównie z liczebników i rzeczowników^[7]. Mark Donohue przeanalizował te dane, dokonując analizy leksykalnej i fonologicznej. Brak dostatecznej dokumentacji uniemożliwia bliższą jego klasyfikację, ale zebrane dane słownikowe sugerują, że chodzi o język spoza rodziny austronezyjskiej^[8], o profilu fonologicznym wskazującym na region wschodniej Indonezji bądź Nowej Gwinei^[4]. Nie zdołano udowodnić jego pokrewieństwa z innymi językami, toteż Harald Hammarström umieścił go wśród języków izolowanych^[9].

Nie wiadomo prawie nic na temat gramatyki tambora, poza pewnymi domysłami, które sformułowano w drodze analizy listy wyrazów (obecność przedrostków i przyrostków, wykorzystanie reduplikacji)^[10]. W słownictwie tambora występują zapożyczenia z języków austronezyjskich^[11]. Poza tym jest słownikowo odrębny od innych języków regionu, zarówno austronezyjskich, jak i papuaskich^[9]. Jeśli był to język austronezyjski (co nie wydaje się prawdopodobne), to musiał być silnie odrębnym reprezentantem tej rodziny^[12]. Słowo taintu („ręka”) mogłoby łączyć go z językami timor-alor-pantar (por. abui taŋ, oirata tana, kui tan), ale nie stwierdzono innych możliwych form pokrewnych w leksyce^[13]. Wcześniej dopatrywano się związku języka tambora z językami mon-khmer^[5].

Porównanie słownictwa kilku języków Indonezji, w tym tambora (Stamford Raffles: The History of Java)

Przypisy

Bibliografia

• Mark Donohue. The Papuan Language of Tambora. „Oceanic Linguistics”. 46 (2), s. 520–537, 2007. DOI: 10.1353/ol.2008.0014. ISSN 1527-9421. OCLC 6015243636. (ang.). 
• Harald Hammarström: Language isolates in the New Guinea region. W: Lyle Campbell (red.): Language Isolates. Abingdon–New York: Routledge, 2018, s. 287–322, seria: Routledge Language Family Series. DOI: 10.4324/9781315750026-11. ISBN 978-1-317-61091-5. OCLC 1000447105. [dostęp 2022-10-11]. (ang.).
• Anthony Reid: Recognising Global Interdependence Through Disasters. W: Michelle Ann Miller, Michael Douglass, Matthias Garschagen (red.): Crossing Borders: Governing Environmental Disasters in a Global Urban Age in Asia and the Pacific. Singapore: Springer, 2018, s. 21–40. DOI: 10.1007/978-981-10-6126-4_2. ISBN 978-981-10-6126-4. [dostęp 2022-08-13]. (ang.).
• Anthony Reid: Revisiting Southeast Asian History with Geology: Some Demographic Consequences of a Dangerous Environment. W: Greg Bankoff, Joseph Christensen (red.): Natural Hazards and Peoples in the Indian Ocean World: Bordering on Danger. New York: Palgrave Macmillan US, 2016, s. 31–53, seria: Palgrave Series in Indian Ocean World Studies. DOI: 10.1057/978-1-349-94857-4_2. ISBN 978-1-349-94857-4. OCLC 953456086. [dostęp 2022-08-13]. (ang.).