Johannes Bernhard Basedow

Johannes Bernhard Basedow, miedzioryt Daniela Chodowieckiego

Data i miejsce urodzenia

11 września 1724
Hamburg

Data i miejsce śmierci

25 lipca 1790
Magdeburg

Zawód, zajęcie

pedagog, teolog

Multimedia w Wikimedia Commons

Johannes Bernhard Basedow (ur. 11 września 1724 w Hamburgu, zm. 25 lipca 1790 w Magdeburgu) – niemiecki pedagog i teolog, inicjator ruchu filantropistów (przyjaciół człowieka). Przedstawiciel pedagogiki oświecenia w Niemczech.

Życiorys

Johannes Bernhard Basedow urodził się 11 września 1724 roku w Hamburgu^[1]. W wieku 15 lat zbuntował się, uciekł z domu i przez rok pracował jako pomocnik lekarza we Flensburgu^[1]^[2].

Od 1744 roku studiował na Uniwersytecie w Lipsku i na Uniwersytecie Chrystiana Albrechta w Kilonii, początkowo teologię, a następnie filozofię^[3]. Uczył się przede wszystkim we własnym zakresie^[3], pisał prace na zaliczenie innym studentom w zamian za wynagrodzenie i udzielał korepetycji bogatszym studentom^[2].

Po studiach, w 1749 roku, został prywatnym nauczycielem^[3]. Miał „trudnego” ucznia, którego uczył przez zabawę^[2], opracowując nowe metody dydaktyczne^[1].

W 1752 roku obronił w Kilonii pracę magisterską Inusitata eademque optima honestioris juventutis erudiendae methodus^[1]. Rok później podjął pracę nauczyciela filozofii w duńskiej Akademii Sorø^[3]. Z powodu swoich antyreligijnych poglądów, w 1761 roku został przeniesiony do gimnazjum w Altonie^[1]. W 1767 roku został zwolniony z obowiązków nauczycielskich i wykluczony z Kościoła ewangelickiego^[4].

W 1768 roku opublikował pracę Vorstellung an Menschenfreunde für Schulen, nebst dem Plan eines Elementarbuches der menschlichen Erkenntnisse, w której postulował reformę edukacji i sprzeciwiał się wpływowi Kościoła na system szkolny^[1]. Postulował stworzenie szkoły dla nauczycieli, by mogli nauczyć się metod przez niego propagowanych^[2].

W 1771 roku otrzymał od księcia Leopolda III zaproszenie do Dessau, aby tam mógł podjąć próbę realizacji swoich reformatorskich pomysłów edukacyjnych^[1].

W 1774 roku założył, a w latach 1774–1785 był dyrektorem wzorcowej szkoły średniej Philantropinum w Dessau, której program pedagogiczny miał, jak na owe czasy, charakter pionierski^[1]. Nawiązując do idei Jean-Jacques’a Rousseau edukacja szkolna opierała się tam na zasadach wychowania naturalnego z naciskiem na humanitarne traktowanie dzieci i młodzieży^[4]. W programie Philantropinum wprowadzono m.in. zajęcia wychowania fizycznego, kładziono nacisk na przedmioty ścisłe oraz języki nowożytne, a w nauczaniu stosowano metodę poglądową, pamiętając o urozmaiceniu nauki oraz zabawach i wycieczkach^[5]^[4]. Biedni uczniowie zwolnieni byli z czesnego w zamian za posługę bogatszym. Tym samym Basedow zapoczątkował ruch filantropistów^[5].

Wydany w 1774 roku traktat Das Elementarwerks za sprawą swojej formy i treści odmienił oblicze osiemnastowiecznej edukacji^[6]. Czterotomowe dzieło ilustrowane przez Daniela Chodowieckiego zawierało całokształt ówczesnej wiedzy o świecie ujętej w sposób przystępny dla młodych odbiorców^[6].

Basedow zmarł 25 lipca 1790 roku w Magdeburgu^[1].

Publikacje (wybór)

Praktische Philosophie für alle Stände, 1758
Neue Aussichten in die Wahrheiten und Religion der Vernunft bis in die Gränzen der glaubwürdigen Offenbarung, 1764
orstellung an Menschenfreunde für Schulen, nebst dem Plan eines Elementarbuches der menschlichen Erkenntnisse, 1768
Methodenbuch für Väter und Mütter der Familien und Völker, 1770
Das Elementarwerks, 1774

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ NDB 1953 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d Encyclopædia Britannica 2019 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ADB 1875 ↓.
↑ ^a ^b ^c Encyklopedia PWN: i Basedow Johannes Bernhard ↓.
↑ ^a ^b Encyklopedia PWN: i Filantropiści ↓.
↑ ^a ^b kultura.trojmiasto.pl ↓.

Bibliografia

Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 39. ISBN 83-88149-41-5.
Między słowami. Daniel Chodowiecki (1726–1801). Ilustracje do podręcznika Johannesa Bernarda Basedowa, czyli, co każde dziecko wiedzieć powinno. [w:] kultura.trojmiasto.pl [on-line]. [dostęp 2020-01-02]. (pol.).
Otto Friedrich Bollnow: Basedow, Johann Bernhard. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 1. 1953, s. 618 f. (niem.).
Max Müller: Basedow, Johann Bernhard. W: Allgemeine Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 2. 1875, s. 113–124. (niem.).
Johann Bernhard Basedow, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-02] (ang.).
filantropiści, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-01-02] .
Basedow Johannes Bernhard, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-01-02] .