Jyväskylä
| |||
Państwo | Finlandia | ||
---|---|---|---|
Prowincja (stara) | Finlandia Zachodnia | ||
Zarządzający | Timo Koivisto↗ | ||
Powierzchnia | 1171 km² | ||
Wysokość | 90 m n.p.m. | ||
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Kod pocztowy | 40014 - 40740 | ||
Położenie na mapie Finlandii | |||
62°13′59″N 25°43′59″E/62,233056 25,733056 | |||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Jyväskylä – miasto w środkowej Finlandii, nad jeziorem Päijänne (140 km od Tampere i 270 km od Helsinek), ośrodek administracyjny regionu Finlandia Środkowa (fiń. Keski-Suomi). Miasto zostało założone 22 marca 1837. Liczy 145,9 tys. osób[1].
Historia
Najstarsze znaleziska archeologiczne w rejonie miasta datuje się na około 1500 r. p.n.e. Pierwsze wzmianki pisane pochodzą z 1539 r. - są to księgi podatkowe (maakirja), według których na terenie dzisiejszej Jyväskyli znajdowało się siedem majątków.
Miasto Jyväskylä zostało założone 22 marca 1837 roku przez cara Mikołaja I i zostało wybudowane niemal od zera między Jyväsjärvi a grzbietem Jyväskyli (Harju). Większość obecnej zabudowy powstała po wojnie kontynuacyjnej (1941-44), kiedy w okolicy pojawili się uchodźcy z Karelii i innych części kraju.
W 1993 roku Säynätsalo zostało połączone z Jyväskylą, natomiast 1 stycznia 2009 to samo stało się z Jyväskylän maalaiskunta oraz Korpilahti. Obecnie populacja miasta rośnie w tempie ponad 1000 osób rocznie[2].
Gospodarka
W mieście rozwinął się przemysł drzewny, celulozowo-papierniczy, metalowy, maszynowy, elektrotechniczny oraz farmaceutyczny[3].
Transport
Jyväskylä leży na skrzyżowaniu dróg europejskich E75 ( Vardø - Sitía przez m.in. Helsinki, Oulu, Lahti; także droga krajowa nr 4) i E63 (Sodankylä - Turku przez m.in. Kuusamo, Kuopio, Kajaani i Tampere; także droga krajowa nr 9), a także dróg krajowych 13 (Kokkola, Mikkeli, Lappeenranta), 18 (Seinäjoki, Vaasa) i 23 (Pori, Varkaus, Joensuu).
Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z Helsinkami, Pieksämäki, Tampere, Turku, Vaasą. Wszystkimi operuje VR.
Port lotniczy Jyväskylä znajduje się w miejscowości Tikkakoski, około 20 km na północ od centrum miasta. Posiada regularne połączenia z lotniskiem Helsinki-Vantaa.
Autobusowy transport miejski obsługiwany jest przez Jyväskylän liikenne.
Z przystani w Jyväskyli odpływa wiele statków pływających po Päijänne, niektóre z nich pływają do Lahti.
Demografia
Edukacja
Sport
- Miasto jest bazą Rajdu Finlandii.
- W Jyväskylä ma siedzibę klub hokejowy, Jyväskylän Pallo (w skrócie JYP), występujący w rozgrywkach SM-liiga.
- W mieście działa skocznia narciarska Laajavuori.
- Jyväskylän Hiihtoseura - klub narciarski
- W Jyväskylän mieści się siedziba zespołu Toyota Gazoo Racing WRT.
Osoby związane z Jyväskylą
- Minna Canth (1844–1896) – pisarka, działaczka społeczna, aktywistka na rzecz praw kobiet
- Alvar Aalto (1898–1976) – architekt
- Matti Vanhanen (ur. 1955) – polityk, w latach 2003–2010 premier Finlandii
- Raimo Summanen (ur. 1962) – hokeista, trener fińskiej reprezentacji w hokeju na lodzie
- Matti Nykänen (1963-2019) – skoczek narciarski, zdobywca m.in. pięciu medali olimpijskich
- Tommi Mäkinen (ur. 1964) – kierowca rajdowy, czterokrotny mistrz świata
- Jani Soininen (ur. 1972) – skoczek narciarski
- Risto Jussilainen (ur. 1975) – skoczek narciarski
- Harri Rovanperä (ur. 1966) – kierowca rajdowy
- Henri Toivonen (1956–1986) – kierowca rajdowy
Miasta partnerskie
- Esbjerg (Dania)
- Eskilstuna (Szwecja
- Debreczyn (Węgry)
- Jarosław (Rosja)
- Fjarðabyggð (Islandia)
- Niiza (Japonia)
- Poczdam (Niemcy)
- Poznań (Polska)
- Stavanger (Norwegia)
- Jalapa (Nikaragua)
- Mudanjiang (Chiny)
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Strona miasta. [dostęp 2009-08-08].
- Plan miasta. [dostęp 2009-08-08].
- p
- d
- e
- PWN: 3918737
- Britannica: place/Jyvaskyla
- БРЭ: 2029901
- NE.se: jyväskylä
- Uppslagsverket Finland ID: Jyvaeskylae
- SNL: Jyväskylä
- Catalana: 0035190
- DSDE: Jyväskylä
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 29670