Katastrofa ekologiczna na Odrze
| Ten artykuł od 2022-08 może zawierać nierzetelne źródła. Informacje oparte na nierzetelnych źródłach mogą zostać usunięte. Zweryfikuj hasło i dodaj przypisy do wiarygodnych, najlepiej recenzowanych publikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Śnięte ryby w Odrze | |||
Państwo | Polska, Niemcy | ||
---|---|---|---|
Miejsce | rzeka Odra (woj. zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, śląskie) | ||
Rodzaj zdarzenia | skażenie rzeki, katastrofa ekologiczna | ||
Data | od 26 lipca 2022 | ||
Położenie na mapie Odra odwadnia obszar dorzecza o powierzchni 119 074 km² w Czechach, Polsce i Niemczech | |||
| |||
|
Katastrofa ekologiczna na Odrze – masowy pomór ryb i innych zwierząt w Odrze, do którego doszło latem 2022 na odcinku kilkuset kilometrów rzeki, w pięciu województwach[1][2].
Przebieg katastrofy
Śnięte ryby w Odrze pojawiły się 26 lipca 2022[3], w okolicy Jazu Lipki na granicy województwa opolskiego i dolnośląskiego, kilka kilometrów w dół rzeki od Brzegu w województwie opolskim[2]. Pierwsze informacje, które dotyczyły masowego śnięcia ryb, wpłynęły do Inspekcji Ochrony Środowiska już 27 lipca[4][5]. Następnie w połowie czerwca w kilku miejscach Odry – na kanałach Kędzierzyńskim i Gliwickim na wysokości śluzy Nowa Wieś w Kędzierzynie-Koźlu obserwowano przypadki śnięcia ryb, jednakże instytucje środowiskowe nie znalazły związku z lipcowym zdarzeniem[2]. Początkowo masowe śnięcia ryb rejestrowano w miejscowościach znajdujących się w woj. dolnośląskim, jednak później zanotowano kolejne przypadki w województwie lubuskim. Do 10 sierpnia wędkarze, aktywiści i Straż Rybacka wyłowili z rzeki co najmniej 9 ton[6] martwych ryb[7], zauważono także martwe bobry[8], ptaki[9][10] i małże[11]. Tylko 11 sierpnia 2022 wyłowiono co najmniej 10 ton ryb jedynie z 200-kilometrowego odcinka na północ od rzeki Oławy w południowo-zachodniej Polsce[12]. Do godz. 8:00 13 sierpnia z Odry od wysokości Katowic do Gryfina wyłowiono ponad 28 ton śniętych ryb[13]. Pojawiły się doniesienia o poparzeniach osób mających kontakt z wodą[14]. Sytuacja została określona przez hydrologów jako bezpośrednie zagrożenie zarówno ekosystemu, jak i życia i zdrowia ludzi[15]. Dokładna skala katastrofy ekologicznej jeszcze nie jest znana[16], do połowy sierpnia laboratoria służb środowiskowych nie podały też przyczyn skażenia[2].
Przyczyny
W trakcie trwania katastrofy pojawiały się różne doniesienia dotyczące jej przyczyn. Polskie służby po blisko dwóch tygodniach od pierwszych sygnałów nie wskazały źródła zanieczyszczenia wód[17]. W dwóch próbkach z prawdopodobieństwem 80% wykryto mezytylen, ale w innych nie wykryto[18]. Występowanie mezytylenu wykluczono w kolejnych badaniach[19]. Strona niemiecka 12 sierpnia zaalarmowała o wykryciu przekroczonych norm rtęci w wodzie Odry[20][21], kolejne pomiary nie potwierdziły tego.
Dane z niemieckiej automatycznej stacji pomiarowej jakości wody w rejonie Frankfurtu nad Odrą wykazały dużą zmianę parametrów wody 7–8 sierpnia, niemal dwukrotnie wzrósł poziom natlenienia, przewodność prądu elektrycznego oraz absorpcja promieni UV, woda stała się też bardziej mętna, a jej pH zwiększyło się do ok. 8,8-9,2, co może wskazywać na zwiększony poziom soli w rzece[22][23].
Niemiecki artykuł z 17 sierpnia powiązał pomór rzecznych organizmów z awaryjnym wyłączeniem bloku 5 w należącej do PGE Elektrowni Opole w nocy z 25 na 26 lipca[24].
18 sierpnia Minister Klimatu i Środowiska Anna Moskwa ogłosiła, że przyczyną pomoru zwierząt były halofilne „złote algi”[25], co było zbieżne z ekspertyzami niemieckimi[26], które wskazały na obecność w próbkach wody gatunku Prymnesium parvum[27][28].
Działania informacyjne
Państwowe instytucje, służby oraz media rządowe nie informowały[29][30] o skażeniu rzeki opinii publicznej, nie poinformowano również samorządów miast położonych nad rzeką[31][32] i nie ostrzeżono ludności oraz strony niemieckiej[33] przez kilkanaście dni. Dopiero 12 sierpnia 2022 wojewoda lubuski Władysław Dajczak zapowiedział rozesłanie SMS alertu RCB[34]. Ostrzeżenie zostało rozesłane po ponad dwóch tygodniach od pojawienia się doniesień o skażeniu[35].
11 sierpnia wiceminister infrastruktury (resortu odpowiedzialnego za administrowanie polskimi rzekami od chwili powołania w 2018 PGW Wody Polskie) Grzegorz Witkowski porównał masowe śnięcie ryb w Odrze do awarii oczyszczalni Czajka i przepompowni ścieków w Gdańsku, które wystąpiły przed laty, nazywając te zdarzenia „katastrofami ekologicznymi”, pomimo iż wielokrotnie przeprowadzanie pomiary nie wykazały, że spowodowały one zauważalne następstwa w środowisku[36][37]. Przeciwko wypowiedzi wiceministra, obwiniającego samorządy za sytuację na Odrze, zaprotestowało kilkudziesięciu samorządowców[38]. 26 sierpnia opublikowano wewnętrzną notatkę PGW Wód Polskich datowaną na 13 sierpnia, w której napisano: „(...) przedmiotowy wyciek substancji ropopochodnej ma związek z rękawem sorpcyjnym i przegrodą założoną na ww. wylocie przez pracowników zakładu Bumar-Łabędy S.A.”[39].
Działania zaradcze
Od pojawienia się w końcu lipca 2022 doniesień o tonach śniętych ryb w rzece do połowy sierpnia nie zostały podjęte żadne zorganizowane działania służb państwowych. Nie zostały podane też do publicznej wiadomości zalecenia o potencjalnym niebezpieczeństwie dla ludzi i zwierząt. Martwe zwierzęta unoszące się na powierzchni wody były wyławiane przez wędkarzy i wolontariuszy[40].
Śledztwo
3 sierpnia 2022 posłanka Koalicji Obywatelskiej Małgorzata Tracz złożyła interwencję i interpelację ws. zanieczyszczenia Odry[41][42][43]. Tego samego dnia zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Oławie złożył w sprawie skażenia Odry burmistrz Oławy Tomasz Frischmann. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 9 sierpnia złożył zawiadomienie do Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu[44]. Tego samego dnia Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zalecił typowanie podmiotów, które mogłyby się przyczynić do zjawiska śnięcia ryb[45]. Prokuratura wrocławska wszczęła śledztwo 10 sierpnia 2022[41][46]. Krajowy Urząd Kryminalny w Brandenburgii wszczął śledztwo w sprawie zatrucia Odry 11 sierpnia 2022[47].
Konsekwencje polityczne
Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Dymisje w związku z zanieczyszczeniem Odry |
Wieczorem 12 sierpnia 2022 premier Mateusz Morawiecki zdecydował o dymisjach prezesa Wód Polskich Przemysława Dacy i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Michała Mistrzaka[48][49].
Krytyka działań rządu
Opieszałość władz Polski na szczeblu lokalnym i centralnym, jak również bagatelizowanie sytuacji spotkały się z ostrą krytyką[44][34]. PZW, który informował o sytuacji, wydał oświadczenie, w którym podkreślono, że „zawiodły wszystkie instytucje Państwa odpowiedzialne za wody śródlądowe”[50]. Brandenburski minister środowiska Axel Vogel skrytykował politykę informacyjną Polski[51]. Głos zabrały też organizacje ekologiczne, np. bałtyckie biuro organizacji WWF. Wskazano, że zmarnowano czas, podczas którego można było się przygotować do działań, a skala katastrofy mogła być znacznie mniejsza. 11 sierpnia 2022 wiceminister infrastruktury Grzegorz Witkowski wraz z wiceministrem klimatu i środowiska Jackiem Ozdobą uczestniczyli w konferencji prasowej zorganizowanej w Cigacicach w województwie lubuskim, dotyczącej zanieczyszczenia Odry. Doszło tam do ostrej krytyki zaniechań rządu[52]. 13 sierpnia premier Mateusz Morawiecki powiedział, że dowiedział się o katastrofie 9 lub 10 sierpnia[53].
Przypisy
- ↑ Poważne skażenie Odry. Ekspert: Wydarzyła się ogromna tragedia [video], [w:] YouTube, Onet Rano, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b c d IzabelaI. Kacprzak IzabelaI., Służby mogły złapać truciciela Odry na gorącym uczynku? [online], Rzeczpospolita, 15 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JustynaJ. Madan JustynaJ., Skażona Odra i tysiące martwych ryb. Czy czeka nas katastrofa ekologiczna? Jaki wpływ zanieczyszczenie będzie miało na przyrodę? [online], Lublin Nasze Miasto, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JakubJ. Czermiński JakubJ., Katastrofa ekologiczna na Odrze. Prezes PZW: Jeśli w tej wodzie jest rtęć, to jest to światowa klęska [online], Rzeczpospolita, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ PatrycjaP. Klimek PatrycjaP., Zatruta Odra. Największa katastrofa ekologiczna od lat [online], Wirtualna Polska Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Toksyczne substancje w Odrze? Śnięte ryby i martwe bobry w rzece [online], o2.pl, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ PaulinaP. Hermann PaulinaP., Tony martwych ryb w Odrze, a wiceminister infrastruktury chce się kąpać w rzece. „To jest Hiroszima” [online], Gazeta.pl Podróże, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ SebastianS. Przybył SebastianS., Śnięte ryby i martwy bóbr w Odrze. „Za to należą się dymisje” [online], Interia Wydarzenia, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Martwe ryby, bobry i ptaki. Niemiecki dziennik: w Odrze pływa tylko śmierć [online], TVN24.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ AdamA. Bednarek AdamA., Odra umiera. Skażona woda zabija ryby i bobry, a ptaki uciekają w popłochu [online], Spider’s Web, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ KatarzynaK. Kojzar KatarzynaK., Zanieczyszczenie Odry. Gróbarczyk podaje kalendarium porażki, Moskwa – trzy hipotezy [online], OKO.press, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ WayneW. Webster WayneW., Martwe ryby w rzece Odrze na granicy polsko-niemieckiej sondy skażeń natychmiastowych [online], Przecław News, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MagdalenaM. Bojanowska MagdalenaM., Katastrofa ekologiczna na Odrze. Wyłowiono ponad 28 ton śniętych ryb. W Lubuskiem „apogeum truchła” [online], Gazeta.pl Wiadomości, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ „Wędkarze łowili skażone ryby, co może skończyć się tragicznie”. Ekspert: To wina państwa, które przespało katastrofę [online], Tok FM, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Katastrofa Odry. Hydrogeolog: Zagrożenie zarówno ekosystemu, jak i życia i zdrowia ludzi [online], Do Rzeczy, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Zatruta Odra. Tony śniętych ryb. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa ostrzega [online], istotne.pl, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ AgataA. Rzędowska AgataA., Z Odry wyłowiono już kilka ton śniętych ryb. Dryfują w wodzie martwe bobry. Kto skaził wodę? [online], Green-news.pl, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MichałM. Koprowski MichałM., Tym może być skażona Odra. To silnie trująca substancja [online], NaTemat.pl, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Katastrofa ekologiczna w Odrze. Co wiemy do tej pory [online], TVN24.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Martwe ryby, bobry, ptaki. Niemieckie media: „W Odrze pływa już tylko śmierć” [online], Deon.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ AleksanderA. Gurgul AleksanderA., Zatruta Odra. Marszałek lubuskiego: „Niemcy potwierdzili zatrucie rtęcią”. Ministrowie Wąsik i Ozdoba zaprzeczają, chcą „dorwać odpowiedzialnego” [online], Wyborcza.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Niemcy ponownie zabierają głos ws. skażenia Odry. Wskazali, jaka może być przyczyna śnięcia ryb [online], Wprost, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ TomaszT. Bobusia TomaszT., Odra zatruta. Dlaczego umierają zwierzęta i jakie zmiany zaszły w rzece? [online], Wirtualna Polska Tech, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ GabyG. Weber GabyG., Tote Fische und geballte grüne Inkompetenz [online], Telepolis, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] (niem.).
- ↑ „Złote algi” powodem zatrucia Odry? Minister Moskwa podaje nowe informacje [online], Do Rzeczy, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] .
- ↑ „Złota alga” w Odrze? „Wydaje się, że najbliżej prawdy są niemieccy naukowcy” [online], TVN24.pl, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JohannesJ. Graupner JohannesJ., Umweltkatastrophe an der Oder: IGB-Forschende verfolgen Spur potenziell giftiger Algen [online], Leibniz-Institut für Gewässerökologie und Binnenfischerei, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] (niem.).
- ↑ AnnaA. Ślązak AnnaA., Biolog: w różnych krajach Europy zakwity alg powodowały gwałtowne pomory ryb [online], Polska Agencja Prasowa, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MartaM. Zdanowska MartaM., Tony śniętych ryb w Odrze. Czemu nie ma alarmistycznych konferencji rządu? Ekspert o oportunizmie władzy [online], TOK FM, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Kosiniak-Kamysz o śniętych rybach w Odrze: Pod koniec lipca te sygnały, alarmy już były zgłaszane [online], Interia Wydarzenia, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ RafałR. Borowski RafałR., Żądają dymisji wiceministra i prezesa Wód Polskich. „Nikt nie poinformował samorządów nadodrzańskich o wielkim zagrożeniu” [online], Wprost, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JacekJ. Gądek JacekJ., Wielkie pretensje do wojewodów po zatruciu Odry. GIOŚ nakazał pilne działania. „A oni nie zrobili nic” [online], Gazeta.pl Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ "Kilkunastodniowe opóźnienie w alarmowaniu ludzi". NIK o katastrofie ekologicznej na Odrze [online], Bankier.pl, 14 listopada 2023 [dostęp 2024-01-17] (pol.).
- ↑ a b AdamA. Zys AdamA., Zatrucie Odry. 9 absurdalnych wątków w tej sprawie! [online], WhiteMAD, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Skażona Odra. Jest alert RCB [online], Business Insider, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ RobertR. Pietrzak RobertR., Zatrucie Odry. Wiceminister infrastruktury przywołuje... Gdańsk. I mija się z prawdą [online], Gdansk.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ PiotrP. Halicki PiotrP., Wiceminister porównał katastrofę Odry z awarią Czajki. Trzaskowski: czy wam nie wstyd?! [online], Onet Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ EwelinaE. Oleksy EwelinaE., Wiceminister połączył Gdańsk z katastrofą na Odrze [online], Trojmiasto.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JacekJ. Harłukowicz JacekJ., Katastrofa Odry. Bumar zaprzecza, a wyciek substancji ropopochodnej to według Wód Polskich efekt jego prac [online], Onet, 26 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-27] .
- ↑ MateuszM. Lubiński MateuszM., Śnięte ryby i bobry na Odrze. Oto na co wskazuje uwagę ekspert [online], Money.pl, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b Czy rząd zaspał ws. katastrofy ekologicznej na Odrze? Pierwsze doniesienia były już w lipcu [online], Rzeczpospolita, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MałgorzataM. Tracz MałgorzataM., Interwencja poselska w sprawie zanieczyszczenia dolnośląskiego odcinka rzeki Odry [online], Malgorzatatracz.pl, 3 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MałgorzataM. Tracz MałgorzataM., Interpelacja w sprawie zanieczyszczenia dolnośląskiego odcinka rzeki Odry [online], Malgorzatatracz.pl, 3 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b MartaM. Gołębiowska MartaM., Wrocław: Skażenie Odry pod lupą prokuratury. Tylko dlaczego tak późno? [online], Tuwroclaw.com, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] .
- ↑ EwaE. Siedlecka EwaE., Zatruta Odra. Wędkarze stanęli na wysokości zadania. A władza PiS? [online], Polityka, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JacekJ. Harłukowicz JacekJ., Tragiczny stan Odry. Jest śledztwo prokuratury [online], Onet Wiadomości, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MonikaM. Stefanek MonikaM., Katastrofa ekologiczna. Niemcy wszczynają śledztwo w sprawie zanieczyszczenia Odry [online], Onet Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ ErykE. Kielak ErykE., „Ręce opadają”, „Na razie leci dwóch. Czekamy”. Komentarze po decyzji Morawieckiego [online], Gazeta.pl Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ RafałR. Chabasiński RafałR., Jak katastrofa na Odrze nie będzie watergate PiS-u, to już chyba nic nie będzie [online], Bezprawnik, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Wędkarze biorą sprawy w swoje ręce. Ich alarmy w sprawie skażenia Odry były ignorowane [online], Business Insider, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Skażenie Odry: Polskie próbki jeszcze nie zbadane, Niemcy mówią o rtęci. Eksperci: Bomba biologiczna [online], Dziennik Gazeta Prawna, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Zanieczyszczenie Odry. Konferencja przedstawicieli rządu przerywana przez mieszkańców. [video], [w:] YouTube, Music fm News, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MarcinM. Rynkiewicz MarcinM., Morawiecki: O skażeniu Odry dowiedziałem się za późno [online], Dziennik Gazeta Prawna, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- p
- d
- e