Kortaderia
 Kortaderia pampasowa | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | wiechlinowce | ||
| Rodzina | wiechlinowate | ||
| Rodzaj | kortaderia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cortaderia O. Stapf Gard. Chron. ser. 3. 22: 378. 27 Nov 1897[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| C. selloana (J. A. et J. H. Schultes) Ascherson et Graebner | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Kortaderia[5][6], trawa pampasowa, okolcz[6] (Cortaderia Stapf) – rodzaj roślin należących do rodziny wiechlinowatych. Obejmuje od ok. 20 gatunków (w wąskim ujęciu po wyodrębnieniu rodzaju Austroderia)[7] do ok. 24[8], 25[9] lub nawet 27 gatunków[4].
W wąskim ujęciu należą tu tylko gatunki południowoamerykańskie[7], a w szerszym także cztery z Nowej Zelandii i jeden z Nowej Gwinei[8]. Niektóre gatunki zostały rozprzestrzenione jako trawy ozdobne lub stosowane do nasadzeń przeciwerozyjnych i stały się inwazyjne w różnych częściach świata, np. kortaderia pampasowa w południowej Europie, południowej Afryce, w południowo-zachodniej części USA, w Australii, Nowej Zelandii[7] i Chinach[4], a Cortaderia jubata w południowej Afryce, w zachodniej części USA i na Hawajach, w Australii i Nowej Zelandii[10].
W naturze rośliny te zasiedlają zwykle brzegi strumieni w górskich dolinach, rzadziej widne lasy[8]. Cortaderia pilosa jest istotnym składnikiem tundry subantarktycznej, a Cortaderia modesta trawiastych zbiorowisk, zwanych campos, porastających Wyżynę Brazylijską powyżej granicy lasu[11].
Morfologia
- Pokrój
- Trawy kępiaste, zwykle okazałe, z pędami kwiatonośnymi sięgającymi wysokości 3 m[8].
- Liście
- W większości skupione odziomkowo w kępę, o blaszkach długich i wąskich, z ostrą (sztywną i piłkowaną), tnącą krawędzią[8]. Języczek liściowy w postaci szeregu włosków[4].
- Kwiaty
- Kwiaty jednopłciowe zebrane po 2–7[8] w bocznie spłaszczone kłoski[4], a te w okazałe, wąskie lub szerokie, wiechy. Rośliny są dwupienne (kwiaty żeńskie i męskie występują na różnych osobnikach). Plewy nierówne, cienkie, plewki owłosione, z długą ością. Pręciki dwa, szyjki słupka także dwie[8].
- Owoce
- Długie i wąskie ziarniaki[8]. W wielkich kwiatostanach, które na pojedynczej roślinie mogą powstać w liczbie 10 i więcej, powstaje do 100 tys. nasion w każdym[12].
Systematyka
Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), a w jej obrębie do podrodziny Danthonioideae[7].
- Wykaz gatunków[9]
- Cortaderia araucana Stapf
- Cortaderia archboldii (Hitchc.) Connor & Edgar
- Cortaderia atacamensis (Phil.) Pilg.
- Cortaderia bifida Pilg.
- Cortaderia boliviensis M.Lyle
- Cortaderia columbiana (Pilg.) Pilg.
- Cortaderia fulvida (Buchanan) Zotov – kortaderia kakaho[6]
- Cortaderia hapalotricha (Pilg.) Conert
- Cortaderia jubata (Lemoine ex Carrière) Stapf
- Cortaderia modesta (Döll) Hack. ex Dusén
- Cortaderia nitida (Kunth) Pilg.
- Cortaderia nitida x sericantha Sibth. & Sm.
- Cortaderia pilosa (d'Urv.) Hack.
- Cortaderia planifolia Swallen
- Cortaderia pungens Swallen
- Cortaderia richardii (Endl.) Zotov – kortaderia Richarda[6]
- Cortaderia roraimensis (N.E.Br.) Pilg.
- Cortaderia rudiuscula Stapf
- Cortaderia selloana (Schult. & Schult.f.) Asch. & Graebn. – kortaderia pampasowa[5][13]
- Cortaderia sericantha (Steud.) Hitchc.
- Cortaderia speciosa (Nees) Stapf
- Cortaderia splendens Connor
- Cortaderia toetoe Zotov
- Cortaderia turbaria Connor
- Cortaderia vaginata Swallen
Zastosowanie i uprawa
Ze względu na okazałe rozmiary i wielkie kwiatostany kortaderie należą do popularnych traw ozdobnych[6]. Wyhodowano odmiany o gęstych srebrzystobiałych i kremoworóżowych kwiatostanach osiągających 90 cm długości[14]. Trawy te sadzone są zwykle w pojedynczych kępach, najlepiej prezentując się na ciemnym tle (np. drzew i krzewów iglastych). Wymagają na ogół stanowisk ciepłych, słonecznych i wilgotnych, na podłożu przepuszczalnym[6]. Do najbardziej popularnych w uprawie roślin z tego rodzaju, a przy tym największych i nie polecanych do małych ogrodów należy kortaderia pampasowa znosząca zimą spadki temperatur do -20 °C[6].
Wiechy stosowane są także do tworzenia suchych bukietów[14].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-05] (ang.).
- ↑ Cortaderia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-05].
- ↑ a b c d e Shou-liang Chen, Sylvia M. Phillips: Cortaderia Stapf. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-05].
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 61. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e f g Roger Grounds: Trawy ozdobne. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2009, s. 39. ISBN 978-83-7404-891-0.
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 237, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 525. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Cortaderia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-05].
- ↑ Cortaderia jubata. [w:] CABI Invasive Species Compendium [on-line]. [dostęp 2019-11-08].
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Ameryka, Australia, Oceania, Antarktyda. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 147, 151. ISBN 83-01-07601-1.
- ↑ Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 450. ISBN 83-7391-888-4.
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 63, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 585. ISBN 83-214-1305-6.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
