Krystyna Vetulani-Belfoure

Krystyna Vetulani-Belfoure

Data i miejsce urodzenia	1 września 1924 Kraków
Data i miejsce śmierci	25 marca 2004 Baltimore
Zawód, zajęcie	tłumaczka nauczycielka pisarka
Rodzice	Adam Vetulani
Małżeństwo	Charles W. Belfoure
Cytaty w Wikicytatach

Krystyna Vetulani-Belfoure^[a] (ur. 1 października 1924 w Krakowie, zm. 25 marca 2004 w Baltimore) – polska nauczycielka, tłumaczka, działaczka społeczna i pisarka.

Wychowywała się na wsi, a potem w Krakowie. Wybuch II wojny światowej w 1939 zmusił ją do przerwania nauki licealnej. Uczęszczała na tajne komplety. W 1942 została wysłana na przymusowe roboty na terenie III Rzeszy. Tam doczekała wyzwolenia. W 1950 wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdzie ukończyła Kolegium Nauczycielskie w Frostburgu oraz uzyskała magisterium w Szkole Francuskiego w Middlebury College. Podjęła pracę jako nauczycielka języka francuskiego i niemieckiego w gimnazjum w Woodlown. Pracowała tam przez ćwierć wieku. Po przejściu na emeryturę pracowała jako tłumaczka-wolontariuszka w Biurze Informacji i Poszukiwań Ofiar Holocaustu przy Amerykańskim Czerwonym Krzyżu oraz w United States Holocaust Memorial Museum. Opublikowała trzy książki wspomnieniowe.

Życiorys

Dzieciństwo

Była nieślubną córką Adama Vetulaniego, wówczas aplikanta przy sądzie okręgowym w Krakowie; i Anny Szewczyk, gospodyni domowej^[1][2], przyrodnią siostrą Jerzego oraz Jana Vetulanich. Wychowywali ją matka oraz ojczym, Sylwester Gwoźdź. W rodzinie była jedynaczką. Do piątego roku życia mieszkała na wsi. Później przeniosła się do Krakowa. Jej ojciec nalegał, by pobierała naukę w mieście. Mieszkała w Podgórzu, a następnie z matką i ojczymem na Dębnikach. Z ojcem widywała się raz w miesiącu na spacerach w parku lub na bulwarach; nie miała kontaktu z przyrodnimi braćmi, którzy nie wiedzieli o jej istnieniu^[3].

Okupacja

Uczęszczała do klasy z językiem francuskim w XI Państwowym Gimnazjum żeńskim im. Józefy Joteyko w Krakowie^[4]. W 1939 jej naukę przerwał wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej uczęszczała na tajne komplety. Duży wpływ miał na nią wówczas wuj, Jakub Szewczyk. Jako nastolatka przemyciła do krakowskiego getta przesyłkę ze złotem przekazaną przez znajomego jej wuja, antykwariusza. Złoto miało posłużyć jako łapówka dla strażników. W celu uniknięcia kontroli Krystyna wyskakiwała z jadącego przez getto tramwaju^[1]. Na prośbę tegoż wuja wraz z matką przyjęły do domu starszą Żydówkę, ratując ją przed zagładą ze strony Niemców. Krystyna uczyła kobietę polskich modlitw, aby ta mogła uchodzić za katoliczkę. Kobieta dożyła śmierci z przyczyn naturalnych^[1].

W 1942 mniej więcej osiemnastoletnia wówczas Ewa Krystyna została wysłana na przymusowe roboty na terenie III Rzeszy. Początkowo przebywała w Hamewacker Chewing Tobacco w Nordhausen na w paśmie gór Harz. Następnie wysłano ją do fabryki amunicji Schmidt, Kranz & Co^[5]. Pracowała jako pomoc kuchenna i pokojówka w domu właściciela firmy^[3]. Dzięki biegłej znajomości kilku języków, w tym niemieckiego, pracowała również jako tłumaczka nazistów^[6].

Wyzwolenie i emigracja

W 1945 roku, po wyzwoleniu, rozpoczęła studia z filologii romańskiej na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. Nie ukończyła ich jednak. Z obawy przed możliwością wojny niemiecko-sowieckiej wyemigrowała w 1950 roku do Stanów Zjednoczonych. Ukończyła Państwowe Kolegium Nauczycielskie w Frostburgu(inne języki). Tytuł magistra uzyskała w Szkole Języka Francuskiego (French School) w Middlebury College(inne języki)^[7][8]. Podjęła pracę w gimnazjum w Woodlawn koło Baltimore, gdzie przez dwadzieścia pięć lat nauczała języka niemieckiego i francuskiego.

Związała się z Charlesem Williamem Belfourem (zm. 1997), który służył jako podoficer w marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych. Poślubiła go w 1970. Wcześniej, w 1954 urodziła ich syna, Charlesa, który został architektem i pisarzem.

Podczas pobytu w USA utrzymywała regularną korespondencję ze swoim ojcem, Adamem Vetulanim^[9]. W 1966, podczas swojej wizyty w Polsce, po raz pierwszy od wybuchu II wojny światowej spotkała się z rodzicami^[10]. Podczas jednej z podróży do Polski poznała też przebywających tam swoich przyrodnich braci oraz ich matkę, Irenę Vetulani. Spędziła z ojcem lato 1976 roku, ostatnie przed jego śmiercią^[11].

W 1988 przeszła na emeryturę^[12]. Zajęła się wówczas działalnością charytatywną w Biurze Informacji i Poszukiwań Ofiar Holocaustu przy Amerykańskim Czerwonym Krzyżu^[13]. W United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie tłumaczyła dokumenty, uczestniczyła w poszukiwaniach osób cywilnych i żołnierzy zaginionych podczas II wojny światowej^[5].

Opublikowała trzy książki wspomnieniowe, zawierające opisy wydarzeń i refleksje nad różnymi etapami jej życia.

Zmarła 25 marca 2004 w Northwest Hospital Center w Randallstown(inne języki) na niewydolność serca^[6].

W celu upamiętnienia zmarłej w 2022 Frostburg State University przyznał stypendium nazwane jej imieniem: Eve Kristine V. Belfoure Study Abroad Scholarship dla osób studiujących język lub literaturę francuską^[14][15][16].

Publikacje

• W małym niemieckim miasteczku (Wydawnictwo Tasso, Kraków 1993); niemiecki przekład pod tytułem In einem deutschen Städtchen (Donat, Brema 2000)
• Z Ziemi Egipskiej, z domu niewoli… (Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków 1997)
• Ameryka. Marzenie a rzeczywistość (Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków 2000)

Rodzina

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Petentka uczuć. W: Katarzyna Kubisiowska: Vetulani. Piękny umysł, dzikie serce. Kraków: Znak, 2022. ISBN 978-83-240-7938-4.