Mariama Bâ

Mariama Bâ

Data i miejsce urodzenia	17 kwietnia 1929 Dakar
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1981 Dakar
Narodowość	senegalska
Język	francuski
Dziedzina sztuki	powieść
Ważne dzieła
Une si longue lettre
Nagrody
Le Prix Noma de Publication en Afrique
Multimedia w Wikimedia Commons

Mariama Bâ (ur. 17 kwietnia 1929 w Dakarze, zm. 17 sierpnia 1981 tamże) – senegalska pisarka. W swoich dziełach porusza kwestie nierówności między mężczyznami i kobietami wynikające z afrykańskich tradycji.

Życiorys

Urodziła się w Dakarze w Senegalu w 1929 r. w zamożnej rodzinie. Jej ojciec był urzędnikiem państwowym.

Po przedwczesnej śmierci matki wychowywana przez dziadków w duchu tradycyjnej muzułmańskiej rodziny^[1]. Jej ojciec, Amadou Bâ, został ministrem zdrowia pierwszego rządu senegalskiego w 1957 r.^[2]

Uczęszczała do szkoły francuskiej, gdzie wyróżniała się doskonałymi wynikami. Po ukończeniu szkoły podstawowej w wieku 14 lat rozpoczęła naukę w Rufisque Normal School w 1943 r., gdzie uzyskała dyplom nauczyciela w 1947 r. Zawód ten wykonywała przez dwanaście lat, a następnie poprosiła o przeniesienie do Regionalnego Inspektoratu Edukacji z powodów zdrowotnych^[1].

Trzykrotnie zamężna, ma trzy córki z pierwszego małżeństwa, z Bassirou Ndiaye, oraz jedną z drugiego, z Ablaye Ndiaye; z trzecim mężem, posłem i ministrem Obèye Diopa, rozwiodła się doczekawszy się pięciorga dzieci. Doświadczenia z nieudanych małżeństw poprowadziły ją do zaangażowania się w wielu stowarzyszeniach wspierających edukację i walkę o prawa kobiet^[1]. W tym temacie wygłaszała liczne przemówienia i publikowała artykuły w prasie.

W 1979 roku poprzez Nouvelles éditions africaines wydała swoją pierwszą powieść Une si longue lettre, utrzymaną w stylu epistolarnym, w której bohaterka-narratorka Ramatoulaye podsumowuje swoje życie po śmierci męża. Książka ta ukazuje rodzący się w obliczu tradycji społecznych i religijnych nurt feministyczny w Afryce. Powieść po wydaniu spotkała się z ogromnym uznaniem czytelników i krytyków, zdobyła nagrodę Noma for Publishing in Africa na Targach Książki we Frankfurcie w 1980 r.^[1] Promowała prawa kobiet, zwłaszcza zamężnych, również poza literaturą. Wygłaszała przemówienia i pisała artykuły na temat życia kobiet, szczególnie tych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji życiowej.

Zmarła wkrótce na raka, przed publikacją jej drugiej powieści, Un chant écarlate, która opowiada o mieszanym małżeństwie Senegalczyka z Francuzką, nieudanym z powodu egoizmu męża i różnic kulturowych^[1].

Szkoła średnia w Gorée (Dom Edukacyjny Mariamy Bâ) nosi jej imię.

Dzieła Bâ odzwierciedlają przede wszystkim warunki socjalne panujące w jej najbliższym otoczeniu oraz w całej Afryce, a także wynikające z nich problemy: poligamia, kasty i wyzysk kobiet w pierwszej powieści oraz sprzeciw ze strony rodziny, brak zdolności przystosowania się do nowego środowiska kulturowego w małżeństwie międzyrasowym w drugiej.

Uznanie

Pisarka Mariama Bâ jest jedną z pionierek literatury senegalskiej^[3]. Uzyskała rozgłos dzięki swojemu pierwszemu dziełu zatytułowanemu Une si longue lettre z 1979 roku. W swojej powieści opisuje nierówności między mężczyznami a kobietami, problemy kast społecznych, niesprawiedliwość wobec kobiet, wierzenia religijne, a także lokalne zwyczaje i rytuały, w tym pogrzeb. Porusza także kwestię poligamii, która jest gangreną afrykańskiego społeczeństwa, gdzie kobiety są bite i zastraszane, a do tego muszą znosić upokorzenie bycia tylko jedną z żon, z których nierzadko młodsze są w wieku ich dzieci. Powieść tak dobrze przyjęta, że władze Senegalu postanowiły na kilka lat umieścić ją w kanonie lektur kształcenia na poziomie szkoły średniej. Mariama Bâ stworzyła dzieło oparte na zasadzie odpowiedzialności i potrzeby solidarności, czym zasłużyła sobie na miano jednego z najsłynniejszych pisarzy Senegalu. Szkoła dla dziewcząt na wyspie Gorée nosi imię Bâ na cześć pisarki.

Twórczość

• Une si longue lettre, Abidżan, Nouvelles éditions africaines, 1979, ISBN 2-7236-0430-6; przedruk, Paryż, Le Serpent à plumes, kol. „Motif” nr 137, 2001, ISBN 2-84261-289-2.
• Un chant écarlate, Abidżan, Nouvelles éditions africaines, 1981, ISBN 2-7236-0826-3.

Przypisy

Bibliografia

• Ada Uzoamaka Azodo (red.), Emerging perspectives on Mariama Bâ: postcolonialism, feminism, and postmodernism, Asmara, Trenton, NJ, Africa World Press, 2003, s. 483. ISBN 978-1-592-21027-5 (ang.)
• Faustine Boateng, At the Crossroads: Adolescence in the Novels of Mariama Bâ, Aminata Sow Fall, Ken Bugul and Khadi Upadku, Howard University, wrzesień 1995 (ang.)
• Wanjiku Mukabi Kabira, A letter to Mariama Ba, Uniwersytet Nairobi, Nairobi, 2005, s. 34 ISBN 9966-84678-6 (ang.)
• Lilyan Kesteloot, „Mariama Bâ”, w Anthologie négro-africaine. Histoire et textes de 1918 à nos jours, EDICEF, Vanves, 2001 (nowe wydanie), s. 468–469
• Susan Stringer „Cultural Conflict in the Novels of Two African Writers, Mariama Ba and Aminata Sow Fall”, A Scholarly Journal on Black Women, 1988, dodatek s. 36–41 (ang.)
• Dorothy Davis Wills, „Economic Violence in Postcolonial Senegal: Noisy Silence in Novels by Mariama Ba and Aminata Sow Fall”, w Violence, Silence and Anger: Women’s Writing as Transgression Charlottesville, University Press of Virginia, s. 58–71 (ang.)

Linki zewnętrzne

• Biographie