Michael Essien

Michael Essien
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Michael Kojo Essien

Data i miejsce urodzenia

3 grudnia 1982
Akra

Wzrost

177 cm

Pozycja

pomocnik

Kariera juniorska
Lata Klub
1998–1999 Liberty Professionals
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole
2000–2003 SC Bastia 66 (11)
2003–2005 Olympique Lyon 71 (7)
2005–2014 Chelsea 168 (17)
2012–2013 → Real Madryt (wyp.) 21 (2)
2014–2015 A.C. Milan 20 (0)
2015–2016 Panathinaikos AO 16 (1)
2017 Persib Bandung 29 (5)
2019–2020 Səbail FK 14 (0)
W sumie: 405 (43)
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole
2002–2014  Ghana 59 (9)
  1. ↑ Aktualne na: 31 grudnia 2020. Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Michael Kojo Essien[1] (ur. 3 grudnia 1982 w Akrze) – ghański piłkarz, który występował na pozycji defensywnego pomocnika lub bocznego obrońcy. Jest byłym reprezentantem Ghany.

Karierę rozpoczął w zespole Liberty Professionals. W 2000 podpisał zawodowy kontrakt z SC Bastia. Po trzech latach gry w tej drużynie odszedł do Olympique Lyon. Z klubem dwukrotnie został mistrzem kraju. W lipcu 2005 przeszedł do Chelsea. Z angielskim zespołem zwyciężył w Premier League oraz zdobył Puchar Anglii i Puchar Ligi. W sezonie 2006/2007 został wybrany najlepszym graczem swojej drużyny.

Po występach na Mistrzostwach Świata U-17 oraz U-20, Essien w roku 2002 zadebiutował w pierwszej reprezentacji. Od tego czasu jest podstawowym zawodnikiem kadry. Reprezentował Ghanę na Mistrzostwach Świata 2006, PNA 2002 i 2008. W barwach narodowych wystąpił 59 razy oraz zdobył 9 bramek.

Dzieciństwo i początki kariery

Essien urodził się w 1982 jako syn Jamesa oraz Aby Gyandoh[2]. Jego matka zajmowała się sprzedawaniem chleba[3], zaś ojciec był piłkarzem[4]. Wychowywał się w miasteczku Ewutu Bwajiase, położonym niedaleko Akry[5].

Gdy miał 10 lat, jego ojciec po raz pierwszy zabrał go na mecz. Było to spotkanie pomiędzy Hearts of Oak a Asante Kotoko, wygrane przez Hearts 1:0[6]. Do 12 roku życia Essien uczęszczał do szkoły katolickiej w Awusu, gdzie występował w szkolnym zespole[6]. Grał również siatkówkę i tenisa stołowego[7]. Następnie jego rodzina przeniosła się do Akry[6]. W 1998 roku ukończył szkołę St Augustine’s College[5]. Z drużyną tej uczelni Essien wygrał między innymi rozgrywki Milo Inter-Schools[4].

Rok później zaczął występować w juniorskim zespole klubu Liberty Professionals[5]. Był także na testach w Manchesterze United, któremu jako dziecko kibicował. Transfer nie doszedł do skutku, ponieważ pomocnik nie mógł dostać pozwolenia na pracę[5]. Otrzymał jednak propozycję gry w klubie satelickim Manchesteru – Royal Antwerp. Nie trafił jednak tam, bo jego matka chciała, aby syn grał we Francji[8]. Ostatecznie podpisał kontrakt z SC Bastia[2]. Największymi idolami Essiena byli Roy Keane oraz Patrick Vieira[6][9].

Kariera klubowa

Kariera we Francji

W SC Bastia zadebiutował 30 września 2000 wchodząc na boisko w 75. minucie spotkania z FC Metz[10]. Pierwszą bramkę zdobył natomiast 7 lutego 2001 w wygranym 3:2 meczu z tą samą drużyną[11]. W debiutanckim sezonie w zespole Bastii wystąpił w 13 ligowych meczach[12]. W następnym sezonie był już podstawowym zawodnikiem drużyny i zagrał w 24 meczach Ligue 1, w których zdobył pięć bramek[13]. Ponadto SC Bastia dotarła do finału Pucharu Francji, w którym przegrała 0:1 z FC Lorient[14]. W sezonie 2002/2003 Essien zagrał w 29 ligowych meczach i sześciokrotnie wpisał się na listę strzelców[15]. Początkowo w drużynie Essien występował na pozycji obrońcy, jednak w jednym ze spotkań został przesunięty na pomoc w miejsce kontuzjowanego zawodnika i od tego czasu występuje na pozycji defensywnego pomocnika[16].

W czerwcu 2003 Paris Saint-Germain zaoferowało propozycję kupna Essiena za 6 milionów dolarów, a Bastia ją zaakceptowała[17]. Ostatecznie rozwiązał on kontrakt z PSG i podpisał czteroletnią umowę z mistrzem Francji, Olympique Lyon na kwotę 8 milionów dolarów[18]. Jego pozyskaniem zainteresowane były także Olympique Marsylia, Everton oraz Liverpool[18]. W nowym zespole Essien zadebiutował 1 sierpnia w spotkaniu ligowym z OSC Lille[19]. Pierwszą bramkę zdobył w następnej kolejce, w wygranym 3:1 meczu z AS Monaco[20]. W sezonie 2003/2004 wystąpił w 34 meczach oraz zdobył trzy bramki i został z drużyną mistrzem Francji[21]. W następnym sezonie nie stracił miejsca w wyjściowej jedenastce, występując w 37 meczach ligowych, strzelając cztery gole i po raz drugi z rzędu zdobywając z drużyną mistrzostwo[22]. Został także wybrany przez UNFP do najlepszej jedenastki ligi oraz zdobył tytuł gracza roku w Ligue 1[23]. Zajął ponadto 22. lokatę w plebiscycie na Najlepszego Piłkarza Europy według France Football[24].

Chelsea

„Chciałem jego pozyskać, ponieważ szukałem gracza, który załatał by lukę w bardzo silnym zespole na każdej pozycji.”
„Jest młody, bardzo ambitny, jest takim piłkarzem, jakiego chcieliśmy mieć.”
–José Mourinho na temat Essiena[25]

W maju 2005 Chelsea złożyła ofertę kupna Essiena, jednak Olympique ją odrzucił[26]. The Blues składali oferty opiewające na: 10; 16,75; 18 oraz 21 milionów funtów, jednak żadna z nich nie została przyjęta[26]. Ostatecznie, po ponad trzech miesiącach negocjacji, 19 sierpnia 2005 za kwotę 24,4 miliona funtów Essien przeszedł do Chelsea[25]. Klub pobił zarazem swój rekord klubowy[26], który w 2006 został ponownie poprawiony poprzez zakupienie za 30 milionów Andrija Szewczenki[27]. Pomocnik stał się za to najdroższym afrykańskim graczem[3].

W nowej drużynie Essien zadebiutował 21 sierpnia w wygranym 1:0 meczu z lokalnym rywalem Chelsea, Arsenalem, zmieniając w 58. minucie Eiðura Guðjohnsena[28]. Pierwszy raz przez pełne 90 minut zagrał 24 sierpnia w wygranym 4:0 spotkaniu z West Bromwich Albion[29]. W grudniu 2005 Essien otrzymał od UEFA karę zawieszenia na dwa spotkania z powodu kontrowersyjnego faulu na Dietmarze Hamannie, przez co nie wystąpił w 1/8 finału Ligi Mistrzów, przegranej przez Chelsea z FC Barcelona[30]. Wcześniej otrzymał także karę finansową[31]. 2 stycznia 2006 w spotkaniu z West Ham United doznał kontuzji kostki[32]. Do gry powrócił miesiąc później, kiedy to zagrał w meczu z Liverpoolem[33]. 11 marca 2006 w wygranym 2:1 ligowym spotkaniu z Tottenhamem Hotspur zdobył swoją pierwszą bramkę dla klubu[34]. Swój debiutancki sezon w Anglii zakończył z 31 ligowymi występami, pięcioma w pucharach krajowych oraz sześcioma w pucharach europejskich[35]. Essien wraz ze swoją drużyną został także mistrzem Anglii[36].

15 sierpnia 2006 Essien doznał kontuzji nadgarstka[37]. Mimo to, pięć dni później wystąpił w spotkaniu Premier League z Manchesterem City[38]. 12 września w wygranym 2:0 meczu z Werderem Brema strzelił swoją pierwszą bramkę w Lidze Mistrzów dla Chelsea[39]. W październiku znalazł się na liście 30 piłkarzy nominowanych do nagrody Piłkarza Roku FIFA[40], zaś miesiąc później do tytułu najlepszego afrykańskiego piłkarza 2006 według CAF[41], zajmując odpowiednio 22. i trzecie miejsce. W plebiscycie na Najlepszego Piłkarza Europy według France Football zajął 27. miejsce[42].

Essien w sezonie 2006/2007

10 grudnia w zremisowanym 1:1 ligowym meczu z Arsenalem Essien zdobył bramkę z ponad 30 metrów[43], która później została wybrana najlepszym golem sezonu strzelonym przez Chelsea[44]. W styczniu 2007 został wybrany najlepszym afrykańskim graczem roku 2006 według BBC[45]. Pod koniec lutego Chelsea wygrała w finale Pucharu Ligi z Arsenalem, zaś Essien zagrał przez pełne 90 minut oraz otrzymał żółtą kartkę[46]. 12 marca przedłużył swój kontrakt z zespołem do roku 2012[47]. 16 marca doznał kontuzji kostki[37], która wykluczyła go z gry na trzy tygodnie[48]. W maju Chelsea wygrała 1:0 po dogrywce w finale Pucharu Anglii z Manchesterem United, a Ghańczyk zagrał przez całe spotkanie[49]. W Lidze Mistrzów pomocnik wraz ze swoją drużyną dotarł do półfinału, w którym jego klub przegrał z Liverpoolem[50]. Łącznie w sezonie 2006/2007 wystąpił 33 razy w lidze, 11 w pucharach krajowych oraz tyle samo w pucharach europejskich[51]. Rozgrywki Premier League Chelsea zakończyła na drugiej lokacie[52].

W pierwszym spotkaniu ligowym w sezonie 2007/2008 Essien zdobył bramkę[53]. Na następny dzień doznał kontuzji kostki[37], jednak 19 sierpnia zagrał w meczu z Liverpoolem[53]. 8 października nadwerężył mięsień łydki[37]. Nie była to jednak groźna kontuzja i 11 października zagrał w spotkaniu z Evertonem[53]. W tym samym miesiącu otrzymał nominację do tytułu Piłkarza Roku według FIFA[54] oraz Złotej Piłki[55]. W pierwszym z tych plebiscytów zajął 15.[56], zaś w drugim 24. miejsce[57]. W grudniu Essien po raz trzeci z rzędu znalazł się także na liście nominowanych do tytułu Afrykańskiego Piłkarza Roku[58]. W plebiscycie tym zajął ostatecznie drugą lokatę, tuż za Frédériciem Kanouté[59].

W kwietniu 2008 Chelsea pokonała Liverpool w półfinale Ligi Mistrzów i awansowała do finału tych rozgrywek[60], w którym zmierzyła się z Manchesterem United. Na Łużnikach przegrała jednak po serii rzutów karnych, zaś Essien w 118. minucie otrzymał żółtą kartkę[61]. W sezonie 2007/2008 wystąpił w 27 spotkaniach ligowych, 6 pucharowych oraz 12 w pucharach europejskich[62]. Rozgrywki ligowe Chelsea zakończyła na drugim miejscu, za Manchesterem United[63].

Essien w sezonie 2008/2009

22 lipca 2008 przedłużył kontrakt z Chelsea do roku 2013[64]. W czasie letniego okienka transferowego zainteresowanie pomocnikiem wyraził Real Madryt[65]. Na początku września w meczu reprezentacji Ghany doznał kontuzji więzadła krzyżowego, która miała go wykluczyć z gry na minimum pięć miesięcy[66].

Do gry powrócił 3 marca 2009, kiedy to zagrał w meczu Pucharu Anglii z Coventry City[67]. 6 maja zdobył bramkę w zremisowanym 1:1 rewanżowym spotkaniu półfinału Ligi Mistrzów z FC Barcelona, późniejszym zdobywcą pucharu, rozegranym na Stamford Bridge[68]. Trafienie zostało później wybrane bramką sezonu w klubie[69]. Chelsea nie awansowała jednak do finału tych rozgrywek, ponieważ w pierwszym spotkaniu na Camp Nou padł wynik 0:0. We wcześniejszym ćwierćfinałowym meczu z Juventusem (2:2) pomocnik również trafił do siatki[70]. Łącznie w sezonie 2008/2009 Essien zagrał 11 razy w Premier League, strzelając jedną bramkę, dwukrotnie w Pucharze Anglii oraz zdobył dwa gole w pięciu meczach Ligi Mistrzów[71]. Jego zespół rozgrywki ligowe zakończył na trzecim miejscu, za Liverpoolem i Manchesterem United[72]. W czerwcu 2009 łączony był z przejściem do A.C. Milan[73]. Agent piłkarza Fabien Piveteau powiedział również, że Ghańczyk rozważa odejście do Realu Madryt lub FC Barcelona[74].

W trakcie przygotowań do sezonu 2011/12 Essien po raz kolejny zerwał więzadła krzyżowe w swoim kolanie, co oznaczało kilkumiesięczną przerwę w grze. Na boisko powrócił w styczniu 2012 roku w wygranym 1-0 spotkaniu z Sunderlandem. Jego problemy z kondycją zbiegły się ze świetną formą prezentowaną przez rywali do miejsca w podstawowej jedenastce Chelsea – Raula Meirelesa i, przede wszystkim, Johna Obiego Mikela – toteż piłkarz z Ghany miał kłopot z regularną grą w klubie. Zarówno finał Pucharu Anglii przeciwko Liverpoolowi, jak i finał Ligi Mistrzów w Monachium oglądał z ławki rezerwowych. Po zakończeniu sezonu znów pojawiły się plotki o możliwym odejściu Essiena ze Stamford Bridge, jednak sam piłkarz je zdementował, twierdząc że chce nadal walczyć o miejsce w składzie i powrót do dyspozycji z najlepszych lat. 31 sierpnia podczas ostatniego dnia transferowego, przeszedł do Realu Madryt na zasadzie rocznego wypożyczenia.

Real Madryt

Essien w barwach Realu Madryt.

1 września 2012 strony klubowe Realu Madryt oraz Chelsea F.C. poinformowały, iż Michael Essien został wypożyczony do Madrytu na jeden sezon.

AC Milan

27 stycznia 2014 roku podpisał dwuipółletni kontrakt z A.C. Milan[75].

Panathinaikos

3 czerwca 2015 podpisał dwuletni kontrakt z Panathinaikosem[76].

Kariera reprezentacyjna

W 1999 Essien wystąpił na Mistrzostwach Świata do lat 17, na których zajął z reprezentacją trzecie miejsce. Na turnieju rozegrał pięć spotkań[77]. Dwa lata później zagrał na Mistrzostwach Świata U-20, rozgrywanych w Argentynie. Ghana dotarła do finału, w którym przegrała 0:3 z gospodarzami turnieju, a Essien wystąpił w siedmiu meczach[77] oraz zdobył jedną bramkę (w wygranym 2:1 grupowym spotkaniu z Paragwajem[78]).

W dorosłej kadrze zadebiutował 4 stycznia 2002 w przegranym 1:2 towarzyskim spotkaniu z Egiptem[79]. Essien znalazł się także w kadrze Ghany na PNA[80]. Na tym turnieju rozegrał dwa spotkania i dotarł z reprezentacją do ćwierćfinału[81]. 5 września 2004 w rozegranym w ramach eliminacji do Pucharu Narodów Afryki meczu z Republiką Zielonego Przylądka Essien zdobył pierwszą bramkę w drużynie narodowej[82]. Z powodu kontuzji nie zagrał na tych mistrzostwach[32]. W maju 2006 został powołany na Mistrzostwa Świata. Ghana dotarła do 1/8 finału, w którym przegrała z Brazylią, a Essien zagrał w trzech meczach[77]. Wystąpił także na PNA 2008, na którym zajął z drużyną trzecie miejsce, wystąpił we wszystkich spotkaniach, uzyskał dwa trafienia oraz został wybrany do najlepszej jedenastki turnieju[83].

Gole w reprezentacji

Gole dla Ghany podawane są jako pierwsze
# Data Miejsce Przeciwnik Wynik Rozgrywki Przypis
1. 5 września 2004 Kumasi, Ghana  Republika Zielonego Przylądka 2:0 eliminacje PNA 2006 [82]
2. 18 czerwca 2005 Johannesburg, RPA  Południowa Afryka 2:0 [82]
3. 4 września 2005 Kumasi, Ghana  Uganda 2:0 [82]
4. 4 czerwca 2006 Edynburg, Szkocja  Korea Południowa 3:1 mecz towarzyski [84]
5. 8 października 2006 Seul, Korea Południowa 3:1 [84]
6. 28 stycznia 2008 Akra, Ghana  Maroko 2:0 PNA 2008 [83]
7. 3 lutego 2008  Nigeria 2:1 [83]
8. 26 marca 2008 Londyn, Anglia  Meksyk 1:2 mecz towarzyski [85]
9. 6 września 2009 Akra, Ghana  Sudan 2:0 eliminacje MŚ 2010

Statystyki

Klubowe

Stan na koniec sezonu 2014/2015[7][86]
Klub Sezon Liga Puchary krajowe[87] Puchary europejskie Łącznie
Występy Gole Występy Gole Występy Gole Występy Gole
SC Bastia 2000/2001[12] 13 1 – – – – 13 1
2001/2002[13] 24 5 2 0 – – 26 5
2002/2003[88] 29 6 1 0 – – 30 6
Łącznie 66 12 3 0 – – 69 12
Olympique Lyon 2003/2004[89] 34 3 2 1 8 0 44 4
2004/2005[90] 37 4 1 0 10 5 48 9
Łącznie 71 7 3 1 18 5 92 13
Chelsea 2005/2006[91] 31 2 5 0 6 0 42 2
2006/2007[51] 33 2 11 1 11 2 55 5
2007/2008[62] 27 6 6 0 12 0 45 6
2008/2009[71] 11 1 3 0 5 2 19 3
2009/2010[92] 14 3 1 0 6 1 21 4
2010/2011 33 3 2 0 8 1 43 4
2011/2012 14 0 3 0 2 0 19 0
Łącznie 163 17 30 1 50 6 161 16
Real Madryt 2012/2013 21 2 7 0 7 0 35 2
Łącznie 21 2 7 0 7 0 35 2
A.C. Milan 2013/2014 7 0 0 0 2 0 9 0
2014/2015 13 0 0 0 0 0 13 0
Łącznie 20 0 0 0 2 0 22 0
Panathinaikos AO 2015/2016 0 0 0 0 0 0 0 0
Łącznie 345 37 38 1 76 11 483 52

Reprezentacyjne

Stan na 1 września 2012[15]
Reprezentacja Rok Występy Gole
Ghana 2002 3 0
2003 2 0
2004 5 1
2005 3 2
2006 11 2
2007 6 0
2008 12 3
2009 8 1
2010 1 0
2011 1 0
Łącznie 52 9

Życie prywatne

Essien ma cztery starsze siostry – Alice, Gladys, Joyce oraz Dianę[8], miał także brata Paaquiche, który zmarł w wieku 15 lat[6]. W kwietniu 2007 został aresztowany za jazdę po pijanemu[93]. Testy krwi wykazały jednak, że pomocnik Chelsea nie pił alkoholu[94]. W maju 2009 jego była partnerka Veralie Dela Ackumey pozwała go do ghańskiego sądu w sprawie o orzeczenie rozwodu i odszkodowanie. Essien utrzymuje jednak, że byli tylko zaręczeni według plemiennych rytuałów, a formalny ślub nie miał miejsca. Na początku czerwca składał trzygodzinne zeznania. Wcześniej sprawa ta była rozpatrywana przez angielskie sądy, które przyznały rację piłkarzowi[95][96].

Styl gry

Essien jest graczem wszechstronnym[7] oraz silnym[97]. Występuje głównie jako defensywny pomocnik, ale może również grać jako obrońca[97]. Były szkoleniowiec Chelsea, José Mourinho nazwał go zawodnikiem „wielofunkcyjnym”[7]. Gérard Houllier określił Essiena jako gracza takiej samej klasy co Steven Gerrard, Frank Lampard, Michael Ballack i Patrick Vieira[97].

Sukcesy

Klubowe

Lyon

Chelsea

Indywidualne

  • Piłkarz roku we Francji: 2005
  • Najlepszy afrykański piłkarz roku według BBC: 2006
  • Piłkarz sezonu Chelsea: 2006/2007
  • Gol sezonu Chelsea: 2006/2007, 2008/2009

Przypisy

  1. ↑ Michael Kojo Essien. 90minut.pl. [dostęp 2009-05-10].
  2. ↑ a b Goal.com Profile: Michael Essien. goal.com. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  3. ↑ a b Olya Rayan: Essien the breadwinner for his family. rediff.com, 7 czerwca 2006. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  4. ↑ a b A phenomeon called Michael Essien. The Ghanian Journal. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Fabregas v Essien. BBC Sport, 17 kwietnia 2009. [dostęp 2009-05-09]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e The quiet rise of fearless Essien. Guardian.co.uk, 29 października 2006. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  7. ↑ a b c d Michael Essien. chelseafc.com. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  8. ↑ a b The Tragic Secret that drives Chelsea’s?25m star on to glory. ghanaweb.com. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  9. ↑ Essien: Powinienem grać w MU. MUFC.pl, 13 stycznia 2008. [dostęp 2009-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 sierpnia 2011)].
  10. ↑ Bastia 1–0 Metz. guardian.co.uk. [dostęp 2009-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 lutego 2014)]. (ang.).
  11. ↑ Michael Essien: All goals 2000 – 2001 (Bastia). guardian.co.uk. [dostęp 2009-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 lutego 2014)]. (ang.).
  12. ↑ a b Michael ESSIEN 2000/2001. lfp.fr. [dostęp 2009-07-26]. (fr.).
  13. ↑ a b Michael ESSIEN 2001/2002. lfp.fr. [dostęp 2009-07-26]. (fr.).
  14. ↑ France Cup 2001/02. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  15. ↑ a b Essien, Michael. National Football Teams. [dostęp 2009-03-20]. (ang.).
  16. ↑ Michael Essien. gfdb. [dostęp 2013-02-23]. (ang.).
  17. ↑ Ghana’s Essien joins PSG. BBC Sport, 30 czerwca 2003. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  18. ↑ a b Essien turns down PSG. BBC Sport, 2 lipca 2003. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  19. ↑ Michael Essien All appearances 2003 – 2004 (Lyon). guardian.co.uk. [dostęp 2009-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 października 2014)]. (ang.).
  20. ↑ Michael Essien All goals 2002 – 2003 (Lyon). guardian.co.uk. [dostęp 2009-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 października 2014)]. (ang.).
  21. ↑ a b France 2003/04. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  22. ↑ a b France 2004/05. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  23. ↑ Essien wins France award. BBC Sport, 23 maja 2005. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  24. ↑ European Footballer of the Year („Ballon d’Or”) 2005. RSSSF. [dostęp 2009-05-08]. (ang.).
  25. ↑ a b Chelsea delight at Essien singing. BBC Sport, 19 sierpnia 2005. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  26. ↑ a b c Chris Bevan: Esssien saga nears completion. BBC Sport, 15 sierpnia 2005. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  27. ↑ Chelsea complete Shevchenko deal. BBC Sport, 31 maja 2006. [dostęp 2009-04-03]. (ang.).
  28. ↑ Chelsea 1-0 Arsenal. BBC Sport, 21 sierpnia 2005. [dostęp 2009-04-03]. (ang.).
  29. ↑ Chelsea 4-0 West Brom. BBC Sport, 24 sierpnia 2005. [dostęp 2009-04-03]. (ang.).
  30. ↑ Essien handed two-match ban. guardian.co.uk, 15 grudnia 2005. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  31. ↑ UEFA charged Essien. ESPNsoccernet, 8 grudnia 2005. [dostęp 2009-05-08]. (ang.).
  32. ↑ a b Essien doubtful for Nations Cup. 2 stycznia 2006. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  33. ↑ Games played by Michael Essien in 2005/2006. Soccerbase. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  34. ↑ Chelsea 2-1 Tottenham. BBC Sport, 11 marca 2006. [dostęp 2009-05-08]. (ang.).
  35. ↑ Chelsea 2005/2006 player appearances. Soccerbase. [dostęp 2009-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 sierpnia 2007)]. (ang.).
  36. ↑ a b Final 2005/2006 English Premier Table. Soccerbase. [dostęp 2009-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lutego 2007)]. (ang.).
  37. ↑ a b c d Michael Essien Injuries. physioroom.com. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  38. ↑ Chelsea 3 (2) – 0(0) Man City. Soccerbase. [dostęp 2009-07-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 maja 2007)]. (ang.).
  39. ↑ Phil McNulty: Chelsea 2-0 Werder Bremen. BBC Sport, 12 września 2006. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  40. ↑ African trio vying for Fifa award. BBC Sport, 12 października 2006. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  41. ↑ Five named for Caf’s top award. BBC Sport, 22 listopada 2006. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  42. ↑ European Footballer of the Year („Ballon d’Or”) 2006. RSSSF. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  43. ↑ John Sinnott: Chelsea 1-1 Arsenal. BBC Sport, 10 grudnia 2006. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  44. ↑ Biography. michaelessiengh.com. [dostęp 2009-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 stycznia 2014)]. (ang.).
  45. ↑ Essien wins BBC African award. BBC Sport, 5 stycznia 2007. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  46. ↑ Live – Carling Cup final. BBC Sport, 24 lutego 2007. [dostęp 2009-05-29]. (ang.).
  47. ↑ Essien signs new Chelsea contract. BBC Sport, 12 marca 2007. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  48. ↑ Games played by Michael Essien in 2006/2007. Soccerbase. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  49. ↑ Andrew McKenzie: FA Cup final – Chelsea 1-0 Man Utd. bbc.co.uk, 19 maja 2007. [dostęp 2013-02-23]. (ang.).
  50. ↑ John Mathews: Penalty joy as Liverpool reach final. uefa.com, 1 maja 2007. [dostęp 2009-05-29]. (ang.).
  51. ↑ a b Chelsea 2006/2007 player appearances. Soccerbase. [dostęp 2009-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 maja 2007)]. (ang.).
  52. ↑ Final 2006/2007 English Premier Table. Soccerbase. [dostęp 2099-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 maja 2009)]. (ang.).
  53. ↑ a b c Games played by Michael Essien in 2007/2008. Soccerbase. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  54. ↑ FIFA World Player Gala 2007 Men’s short list. FIFA.com. [dostęp 2009-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 marca 2009)]. (ang.).
  55. ↑ 50 STARS EN PISTE. FranceFootball.fr, 21 października 2007. [dostęp 2009-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 stycznia 2009)]. (fr.).
  56. ↑ FIFA World Player Gala 2007. FIFA.com. [dostęp 2009-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 czerwca 2017)]. (ang.).
  57. ↑ European Footballer of the Year („Ballon d’Or”) 2007. RSSSF. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  58. ↑ Oluwashina Okeleji: Mali’s Diarra makes Caf shortlist. BBC Sport, 12 grudnia 2007. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  59. ↑ GLO CAF AWARDS: Kanoute is African footballer of the Year. cafonline.com, 5 lutego 2008. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  60. ↑ Trevor Haylett: Drogba double takes Chelsea to Moscow. UEFA.com, 30 kwietnia 2008. [dostęp 2009-05-23]. (ang.).
  61. ↑ Man Utd earn dramatic Euro glory. BBC Sport, 22 maja 2008. [dostęp 2009-07-25]. (ang.).
  62. ↑ a b Chelsea 2007/2008 player appearances. Soccerbase. [dostęp 2009-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 sierpnia 2007)]. (ang.).
  63. ↑ Final 2007/2008 English Premier Table. Soccerbase. [dostęp 2009-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 maja 2009)]. (ang.).
  64. ↑ Essien signs new Chelsea contract. BBC Sport, 22 lipca 2008. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  65. ↑ Saturday’s gossip column. BBC Sport, 3 maja 2008. [dostęp 2099-05-28]. (ang.).
  66. ↑ Injured Essien faces long lay-off. BBC Sport, 9 września 2008. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  67. ↑ Games played by Michael Essien in 2008/2009. Soccerbase. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  68. ↑ Phil McNulty: Chelsea 1-1 Barcelona (agg 1-1). BBC Sport, 6 maja 2009. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  69. ↑ ESSIEN’S TRIPLE COMEBACK IN THIS MONTH’S MAGAZINE. chelseafc.com, 17 lipca 2009. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  70. ↑ Jonathan Stevenson: Juventus 2-2 Chelsea (agg 2-3). BBC Sport, 10 marca 2009. [dostęp 2009-05-28]. (ang.).
  71. ↑ a b Chelsea 2008/2009 player appearances. Soccerbase. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  72. ↑ Latest English Premier Table. Soccerbase. [dostęp 2009-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 maja 2009)]. (ang.).
  73. ↑ Milan chce Adebayora i Essiena. interia.pl, 1 czerwca 2009. [dostęp 2009-06-27].
  74. ↑ AC Milan move closer to signing Emmanuel Adebayor. The Thimes, 24 czerwca 2009. [dostęp 2009-06-27]. (ang.).
  75. ↑ Chelsea midfielder secures AC Milan move. BBC Sport, 2014-01-27. [dostęp 2014-01-27]. (ang.).
  76. ↑ Michael Essien completes signing for Panathinaikos. ESPNFC.com, 2015-06-02. [dostęp 2015-02-06]. (ang.).
  77. ↑ a b c Michael ESSIEN. FIFA.com. [dostęp 2009-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2009)]. (ang.).
  78. ↑ Ghana – Paraguay 2:1 (0:0). FIFA.com. [dostęp 2009-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 września 2009)]. (ang.).
  79. ↑ International Matches 2002: Africa. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  80. ↑ African Nations Cup 2002. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  81. ↑ African Nations Cup 2002 – Final Tournament Details. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  82. ↑ a b c d African Nations Cup 2006. RSSSF. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  83. ↑ a b c African Nations Cup 2008 – Final Tournament Details. RSSSF. [dostęp 2009-03-21]. (ang.).
  84. ↑ a b International Friendly Matches 2006. RSSSF. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  85. ↑ International Friendly Matches 2008. RSSSF. [dostęp 2009-05-10]. (ang.).
  86. ↑ Michael Essien. Soccerbase. [dostęp 2009-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 stycznia 2011)]. (ang.).
  87. ↑ Uwzględniono Puchar kraju i Puchar Ligi.
  88. ↑ Michael ESSIEN 2002/2003. lfp.fr. [dostęp 2009-07-26]. (fr.).
  89. ↑ Michael ESSIEN 2003/2004. lfp.fr. [dostęp 2009-07-26]. (fr.).
  90. ↑ Michael ESSIEN 2004/2005. lfp.fr. [dostęp 2009-07-26]. (fr.).
  91. ↑ Chelsea 2005/2006 player appearances. Soccerbase. [dostęp 2009-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 sierpnia 2007)]. (ang.).
  92. ↑ Chelsea 2009/2010 player appearances. Soccerbase. [dostęp 2009-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-21)]. (ang.).
  93. ↑ Michael Essien arrested for drunk driving. The Offside, 29 kwietnia 2007. [dostęp 2009-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 października 2008)]. (ang.).
  94. ↑ Footballer was ‘not over limit’. BBC News, 3 maja 2007. [dostęp 2009-05-28]. (ang.).
  95. ↑ Essien In Court Over Love. peacefmonline.com, 4 czerwca 2009. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  96. ↑ 'Girlfriend Dragged Essien To Court’. modernghana.com, 14 maja 2009. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  97. ↑ a b c Michael Essien Bio. ESPNsoccernet. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  98. ↑ English FA Cup 2006/2007. Soccerbase. [dostęp 2009-05-21]. (ang.).
  99. ↑ English League Cup 2006/2007. Soccerbase. [dostęp 2009-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 września 2010)]. (ang.).

Bibliografia

  • Michael Essien w bazie Soccerbase (ang.)
  • M. Essien, [w:] baza Soccerway (zawodnicy) [dostęp 2021-01-01] .
  • Michael Essien w bazie National Football Teams (ang.)
  • Michael Essien, [w:] baza Transfermarkt (zawodnicy) [dostęp 2020-11-18] .
  • p
  • d
  • e
Składy reprezentacji Ghany
  • p
  • d
  • e

Ghana

  • p
  • d
  • e
Nagrody i osiągnięcia
  • p
  • d
  • e
Zawodnik roku Ligue 1