Mocny program socjologii wiedzy

Mocny program socjologii wiedzy – nurt w socjologii i filozofii związany z badaniami relacji między nauką, wiedzą a czynnikami społecznymi. Inne nazwy to (mocny) program edynburski (od uniwersytetu, na którym pracowali twórcy) oraz SSK (od ang. sociology of scientific knowledge).

Za prekursorów programu uważa się na ogół[1][2] socjologów Davida Bloora[3] i Barry'ego Barnesa[4], choć odwoływali się do niego również Donald Mackenzie i Harry Collins. W odróżnieniu do socjologii nauki (Roberta Mertona), mocny program zajmował się związkiem między warunkami społecznymi a treścią wiedzy naukowej, stąd określenie wiedza w nazwie programu. Główne założenia programu to (par. za Bloorem[3], s. 4 i 5, polski przekład za Szahajem):

  1. wymóg przyczynowości – socjologia wiedzy winna zajmować się warunkami, w których kształtowane są przekonania i stan wiedzy
  2. wymóg bezstronności – socjologia wiedzy winna być bezstronna wobec prawd i fałszów, racjonalności i irracjonalności, sukcesów i porażek
  3. wymóg symetrii – wyjaśnienia socjologii wiedzy winny wyjaśniać obie strony powyższych dychotomii
  4. wymóg refleksyjności – prawidła wyjaśnień winne stosować się do samej socjologii.

Tak zdefiniowane wymogi miały doprowadzić do rozwiązania aporii związanych z percepcją sfalsyfikowanych twierdzeń naukowych, społecznym postrzeganiem nauki oraz problemami metody socjologicznej. Według niektórych późniejszych komentatorów, założeń tych nigdy nie udało się zrealizować a program pozostał raczej manifestem[5]. Niezależnie od oceny skuteczności badawczej programu, twórcy koncepcji społecznego konstruowania techniki[6] (social construction of technology - SCOT) oraz teorii aktora-sieci[7] odwoływali się do niego i czerpali z debat zainicjowanych przez program.

Polemiki filozoficzne[8] wokół mocnego programu socjologii wiedzy akcentowały problemy związane z konstruktywizmem społecznym. Dyskusje w ramach socjologii skupiły się na możliwości realizacji postulatów w badaniu empirycznym[9]. Mocny program, wraz z etnografiami laboratoriów jest uznawany za jeden z zalążków studiów nad nauką i techniką[1][9].

Przypisy

  1. ↑ a b SergioS. Sismondo SergioS., An introduction to science and technology studies, wyd. 2, Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell, 2010, ISBN 978-1-4051-8765-7, OCLC 317361783 .
  2. ↑ Andrzej Szahaj: O tak zwanym mocnym programie socjologii wiedzy szkoły edynburskiej
  3. ↑ a b DavidD. Bloor DavidD., Knowledge and social imagery, wyd. 2, Chicago: University of Chicago Press, 1991, ISBN 978-0-226-06097-2, OCLC 23212220 .
  4. ↑ BarryB. Barnes BarryB., Interests and the Growth of Knowledge, 2015 .
  5. ↑ MartaM. Bucholc MartaM., Pamiętacie mocny program? Współczesne losy mocnego programu socjologii wiedzy, [w:] Lech M.L.M. Nijakowski, MaciejM. Gdula (red.), Oprogramowanie rzeczywistości społecznej, 2014 .
  6. ↑ Bijker i inni, The Social construction of technological systems : new directions in the sociology and history of technology, Cambridge, Mass.: MIT Press, 1987, ISBN 978-0-262-51760-7, OCLC 55716408 .
  7. ↑ BrunoB. Latour BrunoB., Splatając na nowo, to co społeczne, Warszawa 2010 .
  8. ↑ Markus,M., Seidel Markus,M.,, Epistemic relativism : a constructive critique, [Basingstoke], ISBN 978-1-349-47806-4, OCLC 875406073 .
  9. ↑ a b Steven.S. Yearley Steven.S., Making sense of science : understanding the social study of science, London: SAGE, 2005, ISBN 1-4129-3389-7, OCLC 61516231 .