Polska Cerekiew

Polska Cerekiew

wieś
Kościół Wniebowzięcia N.P. Maryi
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	kędzierzyńsko-kozielski
Gmina	Polska Cerekiew
Liczba ludności (2022)	1244[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-260[3]
Tablice rejestracyjne	OK
SIMC	0502150
Położenie na mapie gminy Polska Cerekiew Polska Cerekiew
Położenie na mapie Polski Polska Cerekiew
Położenie na mapie województwa opolskiego Polska Cerekiew
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Polska Cerekiew
50°13′41″N 18°07′32″E/50,228056 18,125556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Polska Cerekiew (dodatkowa nazwa w j. niem. Groß Neukirch^[4], do 1914 Polnisch Neukirch^[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Polska Cerekiew. Historycznie na Górnym Śląsku.

Miejscowość jest siedzibą gminy Polska Cerekiew.

Gmina Polska Cerekiew położona jest w południowo-wschodniej części województwa opolskiego, w dolinie małego dopływu Odry – Wrońska Woda, w regionie Niziny Śląskiej, na przejściu dwóch subregionów: od zachodu Płaskowyżu Głubczyckiego i od wschodu Niecki Kozielskiej.

Nazwa

Nazwa miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy cerkiew oznaczającej kościół, świątynię. W języku polskim stosowana była do XVII wieku stanowiąc uniwersalną nazwę obiektu sakralnego niezależnie od wyznawanego tam obrządku katolickiego, prawosławnego czy protestanckiego.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Polska Cerekwia oraz niemiecką Polnisch Neukirch^[5]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Polska Cerkiew, a także niemiecką Polnisch Neukirch^[8]. Nazwa Cerkiew Polska wymieniona jest w 1896 roku przez górnośląskiego księdza i pisarza Konstantego Damrota w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku^[9].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje dwie polskie nazwy miejscowości Cerkiew oraz Polska Cerkiew, a także niemiecką Polnisch Neukirch^[10]. Niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Neukirch^[11]

Historia

Historia Polskiej Cerekwi sięga czasów rzymskich kiedy to została założona osada na szlaku handlowym z Moraw do Polski. Jak donoszą źródła w 1337 r. nazywano ją Noua Ecclesia, w roku 1539 Nowe Cerekwi – od staropolskiego słowa cerekiew – kościół.

W 1337 roku uzyskała prawo organizowania targów i niebawem rozwinęła się w miasteczko, które jednak z czasem podupadło.

W XVII w. miejscowość stanowiła własność znanego w tym regionie rodu Oppersdorffów, w XVIII wieku przeszła w ręce równie znanego rodu Gaschinów (pol. Gaszynów)^[9], a później, w wieku XIX do czeskich magnatów Matuschków i wreszcie niemieckiego rodu Seherr-Thos. Ludność żyła tu zawsze z rolnictwa, w średniowieczu także z rękodzieła i handlu.

W plebiscycie z 1921 roku za Niemcami padło 626 głosów, a za Polską 141^[12]. W okresie międzywojennym powstała tu komórka KPD. W czasie II wojny światowej hitlerowcy zorganizowali we wsi 2 komanda pracy dla radzieckich i brytyjskich jeńców wojennych. 21 stycznia 1945 niemieccy strażnicy z SS zamordowali we wsi 19 więźniów niezdolnych do chodzenia, którzy byli ewakuowani z obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Po 1945 roku wieś Polska Cerekiew stała się siedzibą gminy.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]:

• kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Polskiej Cerekwi, wzmiankowany w 1418 roku, wielokrotnie przebudowywany, w obecnej postaci z XVII w. W roku 1617 wzniesiono kaplicę św. Barbary z fundacji Fryderyka von Opersdorffa, a w 1763 roku dobudowana została kaplica św. Antoniego ufundowana przez von Gaschina. Kościół jest murowany, wsparty na dwóch kolumnach z faliście wygiętym parapetem. W otoczeniu kościoła znajduje się mur wzniesiony zapewne w XVIII w., ceglany, otynkowany, z późnobarokową bramką od zachodu, fundowaną w roku 1780 przez Antoniego von Gaschina. Na wieży zawieszonych jest 5 dzwonów, które pracują do dzisiaj, najcięższy z nich waży ponad 1000 kg. W bocznej wieżyczce zawieszony jest także jeden mniejszy dzwon, który już nie pracuje; wypisany z księgi rejestru
• zespół zamkowy, XVII, XIX:
  • Zamek w Polskiej Cerekwi, późnorenesansowy powstał na początku XVII wieku jako rezydencja Fryderyka von Oppersdorffa. Pod koniec XIX wieku został przebudowany i odnowiony przez Eberharda von Matuschkę. Efektowny trzykondygnacyjny obiekt z dwiema wieżami, składający się z trzech skrzydeł zbudowanych wokół niewielkiego dziedzińca zamkniętego z czwartej strony murem, spłonął w 1945 r. Od tego czasu był częściowo zabezpieczoną tzw. trwałą ruiną. Zabytek, nr rejestru 686/63 z 16.10.1963
  • park, nr rej.: 177/88 z 14.07.1988.

Urodzeni

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Polskiej Cerekwi.

Komunikacja

Przez Polską Cerekiew przechodzi ważna droga krajowa: 45

Edukacja

• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Polskiej Cerekwi (W latach 1999-2019: Zespół Gimnazjalno-Szkolno-Przedszkolny w Polskiej Cerekwi)

Sport

• KS Orzeł Polska Cerekiew – piłka nożna, występujące obecnie w A-klasie.
• "Luks" Atena Polska Cerekiew – piłka nożna, drużyna trampkarzy występująca w rozgrywkach drużyn 7-osobowych.
• "Unia" Polska Cerekiew – piłka nożna, oldboje, drużyna występująca w rozgrywkach województwa opolskiego.

PKP

• Polska Cerekiew (stacja kolejowa)

Przypisy

Bibliografia

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.

Linki zewnętrzne

• Polska Cerekiew