Stanisław Łukasik

Stanisław Łukasik

Ryś, Ryszard
Stanisław Nowakowski

kapitan
Data i miejsce urodzenia	2 sierpnia 1918 Lublin, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	7 marca 1949 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1933–1949
Siły zbrojne	Związek Czynu Zbrojnego Armia Krajowa Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, akcja „Burza”, działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Łukasik ps. „Ryś”, „Ryszard”, także jako „Stanisław Nowakowski” (ur. 2 sierpnia 1918 w Lublinie, zm. 7 marca 1949 w Warszawie) – podoficer służby stałej Wojska Polskiego, kapitan, żołnierz Związku Czynu Zbrojnego, a następnie Armii Krajowej, dowódca oddziału. Członek Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", żołnierz wyklęty, zamordowany w więzieniu mokotowskim. Kawaler Virtuti Militari.

Młodość

Był synem robotnika kolejowego Feliksa i Heleny z domu Blicharz^[1]. Bratem Ireny i Adama Łukasików (ppor., ps. „Wilk” i „Dziedziała”)^[2]. W 1933 rozpoczął naukę w Szkole Podoficerskiej dla Małoletnich w Koninie^[1]. Po jej ukończeniu przydzielony został do 23 pułku piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie otrzymał stopień plutonowego służby stałej. Był instruktorem młodych kadr do służby wojskowej^[3].

Po agresji III Rzeszy na Polskę walczył w szeregach 27 Dywizji Piechoty w Armii „Pomorze” jako plutonowy. Otrzymał wówczas Krzyż Walecznych i awans do stopnia sierżanta^[3]. Uniknął niewoli i w październiku 1939 powrócił do rodzinnego domu w Motyczu w gminie Konopnica.

Służba w konspiracji i AK

Już 11 listopada 1939 został członkiem tajnej organizacji Związek Czynu Zbrojnego. Później, wraz z nią, wszedł w skład Polskiej Organizacji Zbrojnej. Kierował konspiracją na terenach położonych na zachód od Lublina. Po awansie do stopnia sierżanta był komendantem rejonu obejmującego trzy gminy powiatu Lublin: Jastków, Konopnica i Wojciechów. W 1942, po kolejnym scaleniu, podjął służbę w AK. Początkowo był podoficerem wyszkolenia I rejonu Obwodu Lublin Powiat w Okręgu Lublin i równocześnie (pod pseudonimem „Ryś”) – dowódcą bojówki rejonu. Ponadto utworzył szkołę podoficerską w Motyczu, w której był wykładowcą^[4].

W styczniu 1944 organizował 5. pluton oddziału partyzanckiego w składzie 8. Pułku Piechoty, stanowiącego część 3 Dywizji Piechoty Legionów AK. Do końca okupacji niemieckiej dowodził tym plutonem. W czasie akcji „Burza” jego oddział liczył ok. 120 żołnierzy. Zorganizował on wiele akcji zbrojnych, w tym odbicie więźniów na Majdanku. Przeprowadził kilka wspólnych akcji z oddziałem AL płk. Skrzypka „Sępa”, kontaktował się z też Robertem Satanowskim, dowódcą oddziału AL „Jeszcze Polska nie zginęła”^[5].

Pod koniec okupacji niemieckiej został awansowany do stopnia podporucznika i otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari^[6].

W konspiracji antysowieckiej

21 lipca 1944 w Polanówce – wraz z całym oddziałem liczącym 126 ludzi – został rozbrojony przez Armię Czerwoną. Nie został wówczas aresztowany i wrócił do domu, ale już 25 sierpnia 1944 został zatrzymany przez NKWD^[7]. Z aresztu NKWD, mieszczącego się w Lublinie przy ul. Chopina 18, uciekł wyskakując z drugiego piętra^[2][7]. Udało mu się zbiec i zaczął się ukrywać. W listopadzie 1944, po rozwiązaniu oddziału partyzanckiego, znalazł się w kadrze AK Obwodu Lublin-Powiat.

W marcu 1945 utworzył i został dowódcą lotnego oddziału partyzanckiego, który w czerwcu 1945 wszedł w skład zgrupowania dowodzonego przez majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, podlegającego Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj. 7 kwietnia 1945 został ranny w akcji na Izbę Skarbową w Lublinie, po której bezpośrednio zdołał się ukryć unikając aresztowania^[8].

W czasie amnestii z 2 sierpnia 1945 ujawnił się i wyjechał na Ziemie Zachodnie, ale potem powrócił na Lubelszczyznę. Wiosną 1946 odtworzył oddział, który podporządkował mjr. „Zaporze”, podlegającemu wówczas Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Otrzymał wówczas awans do stopnia kapitana. Wiosną 1947, w ramach amnestii dla podziemia niepodległościowego umożliwił ujawnienie się ludziom ze swojego oddziału, ale sam pozostał w konspiracji.

Jesienią 1947, wraz z grupą żołnierzy mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” zagrożonych aresztowaniem, podjął próbę ucieczki na Zachód, jednak – w wyniku zdrady – wszyscy oni zostali aresztowani w punkcie kontaktowym w Nysie przez funkcjonariuszy UB. Stanisław Łukasik został tam zatrzymany 16 września 1947 pod fałszywym nazwiskiem Stanisław Nowakowski. Następnie trafił do centralnego więzienia MBP w Warszawie na Mokotowie, gdzie przeszedł okrutne śledztwo.

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 14 listopada 1948 został przez sędziów: majora Józefa Badeckiego, kapitana Józefa Kanteckiego i kaprala Ryszarda Wasilewskiego skazany na karę śmierci. Wyrok podtrzymał Najwyższy Sąd Wojskowy w składzie: pułkownik Józef Dziowe, podpułkownik Alfred Janowski i pułkownik Józef Warecki, a Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski (decyzja z 28 lutego 1949). Taki sam wyrok otrzymali wówczas: major Hieronim Dekutowski, por. Roman Groński, por. Jerzy Miatkowski, por. Tadeusz Pelak, por. Edmund Tudruj, por. Arkadiusz Wasilewski. Podczas uwięzienia plan ich oswobodzenia z aresztu od października 1948 planował Zdzisław Broński^[9], ponadto sami osadzeni podjęli nieudaną próbę ucieczki^[10].

Kapitan Stanisław Łukasik został stracony 7 marca 1949 – razem z sześcioma towarzyszami walki – w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Jego zwłoki zostały przez organa bezpieczeństwa publicznego potajemnie pogrzebane na tzw. Łączce na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W 1994 został zrehabilitowany^[11].

Stanisław Łukasik był żonaty od 1941 (żona Józefa zmarła w 1999); miał syna, także Stanisława (ur. 8 maja 1945)^[12] i córkę Barbarę (ur. 28 listopada 1941).

Został jedną z trzech pierwszych zidentyfikowanych przez specjalistów z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów ofiar UB (obok Edmunda Bukowskiego i Eugeniusza Smolińskiego), wydobytych w ramach masowej ekshumacji przeprowadzonej w lipcu i sierpniu 2012.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych (1939, odznaczeniem dekorował płk Zygmunt Bohusz-Szyszko)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie), postanowieniem z 15 listopada 2007 – w 59. rocznicę skazania przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci siedmiu „Żołnierzy Wyklętych – Za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej^[13][14]

Przypisy

Bibliografia

• Pierwsze wyniki identyfikacji ofiar terroru komunistycznego – Warszawa, 6 grudnia 2012. ipn.gov.pl. [dostęp 2012-12-08].
• Indeks represjonowanych w PRL z powodów politycznych. Kwestionariusz osoby represjonowanej: Łukasik Stanisław. ipn.gov.pl. [dostęp 2019-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-20)].
• Tadeusz Swat: „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956 (seria „Słowniki”, t. 2). Wyd. Warszawa: IPN KŚZPNP, 2003. s. 104–105.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. Londyn: „Aneks”, 1990.brak strony w książce
• Krzysztof Szwagrzyk: Księga najwyższego wymiaru kary, [w:] Zbrodnie w majestacie prawa 1944–1955. ABC Future, Warszawa, 2000, s. 223–224.
• Andrzej Zagórski. „Zeszyty Historyczne”, s. 149–221. WiN. 
• Bandyta strzelił ojcu w potylicę. W: Kajetan Rajski: Wilczęta. Rozmowy z dziećmi Żołnierzy Wyklętych. Warszawa: Pro Patria, 2014, s. 61-81. ISBN 978-83-939007-1-8.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa poświęcona Stanisławowi Łukasikowi
• Relacja z konferencji prasowej, na której podano informację o odnalezieniu ciała Stanisława Łukasika
• Rozmowa z Jackiem Łukasikiem - bratankiem Stanisława Łukasika (program nr 1)
• Rozmowa z Jackiem Łukasikiem - bratankiem Stanisława Łukasika (program nr 2)
• Stanisław Łukasik