Tadeusz Wenda

Tadeusz Wenda
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Tadeusz Apolinary Wenda

Data i miejsce urodzenia

23 lipca 1863
Warszawa

Data i miejsce śmierci

8 września 1948
Komorów

Zawód, zajęcie

inżynier

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Danebroga (Dania)
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Apolinary Wenda h. Wendt[1] (ur. 23 lipca 1863 w Warszawie, zm. 8 września 1948 w Komorowie) – polski inżynier komunikacji, główny projektant i kierownik budowy portu Gdynia[2].

Życiorys

Był synem Władysława (1820–1908), podsekretarza Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, naczelnika Archiwum Akt Dawnych, i Justyny z Matuszewskich. Ukończył szkołę powszechną i III gimnazjum rządowe (realne) w Warszawie, następnie studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego[3] oraz studia w Instytucie Korpusu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu. W 1890 uzyskał dyplom inżyniera komunikacji. Po studiach pracował jako projektant i budowniczy linii kolejowych na terenie Rosji, był kierownikiem budowy portu w Windawie, a także nadzorował przebudowę portu w Rewlu. Pomagał w budowie portu w Royan.

Po wybuchu I wojny światowej powrócił do Warszawy. W latach 1915–1919 pracował w dozorze portów Żeglugi Śródlądowej Przedsiębiorstwa Robót Publicznych. W 1920 otrzymał posadę kierownika budowy portu w Gdyni w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, a od 1932 nadzorował dalsze prace już jako urzędnik Urzędu Morskiego w Gdyni na stanowisku naczelnika Wydziału Techniczno-Budowlanego.

Z dniem 1 sierpnia 1937 przeszedł w stan spoczynku[4].

Miał syna – inż. Jerzego Wendę[2].

Tablica pamiątkowa na domu inżyniera Tadeusza Wendy - dawnym Biurze Budowy Portu przy ul. Waszyngtona 38 w Gdyni.

Zmarł w 1948. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 139-1-27)[5].

Ordery i odznaczenia

Pomnik Tadeusza Wendy w Gdyni

Upamiętnienie

  • Jego imieniem nazwano między innymi Basen II (Basen inż. Wendy), krótkie nabrzeże w gdyńskim porcie (przy kanale południowym)[3], ulicę i Zespół Szkół Mechanicznych na Grabówku.
  • W 2017 rozstrzygnięto konkurs na projekt pomnika, który w 2018 - w siedemdziesiątą rocznicę śmierci Wendy - miał stanąć u nasady Mola Rybackiego, na końcu pirsu Dalmoru w Gdyni. Autorem zwycięskiego projektu jest Maciej Jagodziński-Jagenmeer[8], który przedstawił inżyniera trzymającego w prawym ręku zwoje map i plansz, a lewą ręką wskazującego na portowe nabrzeże. Ostatecznie trzymetrowy monument został odsłonięty 29 maja 2021 w setną rocznicę rozpoczęcia budowy gdyńskiego portu[9].
  • 25 kwietnia 2018 w ramach obchodów 100 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w Gminie Jabłonna (powiat legionowski) została odsłonięta tablica upamiętniająca związek twórcy Portu Gdyni z Dąbrową Chotomowską. Uroczystego odsłonięcia tablicy z udziałem władz samorządowych, mieszkańców i komitetu organizacyjnego upamiętnienia tego związku dokonała Pani Hanna Wenda-Uszyńska, wnuczka. Tablicę umieszczono w miejscu gdzie znajdował się majątek Tadeusza Wendy[10]
  • 25 kwietnia 2019 Tadeusz Wenda został Honorowym Obywatelem Gminy Jabłonna. Akt Nadania odebrała pani Hanna Wenda-Uszyńska, wnuczka. Wręczenie aktu odbyło się podczas uroczystej sesji Rady Gminy w pałacu w Jabłonnie[11].
  • Rok 2021 został ogłoszony w Gdyni Rokiem Tadeusza Wendy.
  • Wizerunek Tadeusz Wendy widnieje na rewersie srebrnej monety kolekcjonerskiej o nominale 10 złotych wyemitowanej przez Narodowy Bank Polski w 2022 r. z okazji setnej rocznicy budowy portu w Gdyni[12].
  • Postać Tadeusza Wendy występuje w filmie i serialu Miasto z morza (2009) w reżyserii Andrzeja Kotkowskiego. Rolę tę grał Olgierd Łukaszewicz[13][14].
  • Obok Kapitanatu Portu oraz blisko Dworca Morskiego w Gdyni 23 września 2022 postawiono ławeczkę upamiętniającą Tadeusza Wendę oraz Eugeniusz Kwiatkowskiego[15].

Przypisy

  1. ↑ Trwa budowa pomnika Tadeusza Wendy w sercu Gdyni [online], trojmiasto.pl, 5 lutego 2021 [dostęp 2021-02-05]  (pol.).
  2. ↑ a b Tadeusz Wenda - twórca i budowniczy portu w Gdyni - skończyłby dziś 150 lat. gdynia.pl, 2013-07-23. [dostęp 2017-05-21]. (pol.).
  3. ↑ a b Inżynier Tadeusz Wenda: Budowniczy Gdyni. Zrobił swoje, więc musiał odejść. Interia Nowa Historia, 2015-05-28. [dostęp 2017-05-21]. (pol.).
  4. ↑ Dekoracja inż. T. Wendy. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 165 z 25 lipca 1937. 
  5. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Wendowie, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-06] .
  6. ↑ M.P. 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi, na polu rozwoju polskiej żeglugi morskiej i przy budowie portu w Gdyni”.
  7. ↑ a b Tadeusz Wenda [online], Muzeum Gdynia [dostęp 2022-07-03]  (pol.).
  8. ↑ Katarzyna Fryc W Gdyni stanie pomnik Tadeusza Wendy, budowniczego portu
  9. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-03] .
  10. ↑ Wieści z naszej gminy. Informator Gminy Jabłonna. Nr 4(60) październik 2018, s. 18.
  11. ↑ Honorowi obywatele – Gmina Jabłonna, Powiat Legionowski [online], www.jablonna.pl [dostęp 2021-05-06]  (pol.).
  12. ↑ 100-lecie Portu Gdynia. nbp.pl. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
  13. ↑ Miasto z morza w bazie filmpolski.pl
  14. ↑ Miasto z morza w bazie filmpolski.pl
  15. ↑ Michał Sielski: Wenda i Kwiatkowski razem na ławce. Pomnik budowniczych portu odsłonięty. trojmiasto.pl. [dostęp 2023-12-17]. (pol.).

Bibliografia

  • Mieczysław Widernik, Wenda Tadeusz Apolinary, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego (pod redakcją Stanisława Gierszewskiego), tom IV: R–Ż (pod redakcją Zbigniewa Nowaka), Gdańsk 1997, s. 432–433.

Linki zewnętrzne

  • Publikacje Tadeusza Wendy w serwisie Polona.pl
  • Strona internetowa poświęcona Tadeuszowi Wendzie
  • ISNI: 0000000113451132
  • VIAF: 165707092
  • PLWABN: 9810630232605606
  • NUKAT: n2009108044
  • PWN: 3994775