Wojkowa

Ten artykuł dotyczy wsi. Zobacz też: górę na Pogórzu Izerskim.

Wojkowa

wieś
Widok na wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna
Liczba ludności (2021)	257[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-370[3]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0454882
Położenie na mapie gminy Muszyna Wojkowa
Położenie na mapie Polski Wojkowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Wojkowa
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Wojkowa
49°20′36″N 20°59′48″E/49,343333 20,996667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wojkowa (j. łemkowski Войкова) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna.

Wieś lokowana w 1595 roku^[4]. Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[5].

We wsi znajduje się zabytkowa cerkiew greckokatolicka. Obiekt leży na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.

Położenie

Wojkowa od południowego wschodu graniczy ze Słowacją z miejscowością Lenartov w kraju preszowskim w okręgu bardiowskim, od południa z Dubnem, od południowego zachodu i strony zachodniej z Powroźnikiem i od północy z Tyliczem i Muszynką. Wieś leży w Beskidzie Sądeckim w dolinie Wojkowskiego Potoku, będącego dopływem Muszynki, na wysokości 645–660 m n.p.m. Zabudowania i pola miejscowości znajdują się wśród rozległych masywów leśnych Gór Leluchowskich. Po wschodniej stronie miejscowości wznosi się zalesiony górą grzbiet Pustej (822 m), po południowej grzbiet Barwinka, a po zachodniej bezleśne, pokryte dużymi łąkami wzgórze Roztoki (795 m)^[6]. Barwinek (863 m) to najwyższe wzniesienie na obszarze wsi. Najbliższe miasta to Muszyna odległa o 10 km i Krynica-Zdrój – o 12 km. Do wsi prowadzi droga gminna asfaltowa od drogi powiatowej Powroźnik – Tylicz nr 1513K. Powierzchnia wsi wynosi 1242,50 ha.

Historia

Osada prawdopodobnie istniała już w XIII wieku, jako strażnica graniczna w pobliżu której na wzniesieniu Stupne (817 m) miał znajdować się zamek. Obecna Wojkowa lokowana była na surowym korzeniu w 1595, na mocy przywileju kardynała Jerzego Radziwiłła. Osadźcą wsi był Homa z Powroźnika. W akcie tym zaznaczono, iż kmiecie obowiązani będą wozić wino z Węgier i inne rzeczy dla dworu biskupiego. Do czasów rozbiorów należała do biskupów krakowskich. Ludność miejscowa trudniła się hodowlą i uprawą ziemi. We wsi był młyn, folusz, tartak i karczma. W Wojkowej wyrabiano też potaż i węgiel drzewny dla hut. W XVIII wieku na granicy Austriacy zbudowali okopy, które później były często przypisywane konfederatom. Po 1781 wieś była własnością kamery austriackiej, a od 1813 prywatną. Na początku XX wieku znajdowała się tu już Szkoła i Czytelnia Kaczkowskiego. Miejscowi Łemkowie uważali się za starorusinów. Wojny światowe nie dokonały tu żadnych zniszczeń. W górnej części wioski Niemcy wznieśli okazały budynek będący koszarami straży granicznej. W latach 1945–1947 miejscowych Łemków przesiedlono do ZSRR i na ziemie zachodnie. W 1976 nastąpiły zmiany graniczne z ówczesną Czechosłowacją^[7]. Przekazano Czechosłowacji część terenów nadgranicznych (0,26 km²) w zamian za tereny w pobliżu budowanego wtedy Zbiornika Sromowieckiego.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

W Wojkowej dzieci uczą się w Szkole Filialnej należącej do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Powroźniku.

Demografia

Wojkowa według danych na koniec 2011 liczyła 233 mieszkańców w tym 112 kobiet i 121 mężczyzn. Było 127 osób w wieku produkcyjnym, 84 w wieku przedprodukcyjnym i 22 w wieku poprodukcyjnym. W 1998 na ogólną liczbę 189 mieszkańców nikt nie posiadał wyższego wykształcenia, zaledwie 12 osób miało średnie, zawodowe 24 i podstawowe 81 osób.

• Ludność według spisów powszechnych, w 2009 według PESEL^{[8][9][10][11]}.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[12].

• Cerkiew pw. św. Kosmy i św. Damiana, obecnie kościół filialny, otoczenie, drzewostan, mur.

Inne zabytki

• Drewniana cerkiew greckokatolicka z 1790 lub 1792 roku z zachowanym wyposażeniem. Obecnie jest użytkowana jako kościół filialny rzymskokatolickiej Parafia św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku;
• dwa cmentarze, stary i nowy, położone na zachód od cerkwi. Zachowały się na nich stare krzyże i nagrobki;
• zachowane łemkowskie chaty, spichlerzyki, kapliczki i kamienne krzyże z XVI i XX wieku;
• okopy graniczne, stanowiące dziś skromne ślady nierówności i dołów. Znajdują się na granicy w zalesionym terenie, na południowy zachód od wsi. Mimo tradycji wiążącej je z konfederacją barską, prawdopodobnie wykonali je Austriacy w latach poprzedzających I rozbiór Polski.

W centrum wsi znajdowała się dawna strażnica niemieckiej straży granicznej z okresu II wojny światowej. Drewniany budynek w latach sześćdziesiątych XX wieku został przejęty przez Wyższą Szkołę Rolniczą w Krakowie i przekształcony na Ośrodek Dydaktyczny Wydziału Leśnego i funkcjonował do początku lat dziewięćdziesiątych. W 2014 budynek został rozebrany.

Galeria

• 
  Zabytkowa dawna cerkiew
• 
  Filialna szkoła podstawowa
• 
  Widok na Wojkową ze wschodu
• 
  Dawna strażnica, potem ośrodek dydaktyczny WSR Kraków
• 
  Widok na Wojkową z zachodu

Turystyka

Wieś leży na terenie założonego w 1987 Popradzkiego Parku Krajobrazowego.

Szlaki piesze

• Muszyna – Malnik – Wojkowa – Muszynka^[13]

Szlaki rowerowe

• Turystyczna Pętla Muszyńska (TPM): Muszyna – Leluchów – Dubne – Wojkowa – Powroźnik – Muszyna^[14]

Od szkoły podstawowej do granicy ze Słowacją prowadzi droga bita wybudowana ze środków unijnych.

Przypisy

Bibliografia

• Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, ISBN 83-89188-08-2

Linki zewnętrzne

• Wojkowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 749 .
• Wojkowa na stronie gminy