Srpska državna straža

Srpska državna straža (njemački: Serbische Staatsgarde ili Serbische Staatswache, poznati kao nedićevci) je bila kvislinška formacija u okupiranoj Srbiji, osnovana 3. marta 1942. godine.

Srpska državna straža je bila vojno-policijska jedinica Ministarstva unutrašnjih dela marionetske vlade na čijem čelu je bio Milan Nedić, koja je bila pod neposrednom kontrolom Vojne komande Vermahta na teritoriji Nemačke okupacione zone Srbija. Od samog osnivanja, u jesen 1941. bila je angažovana u borbama protiv partizana, nakon toga prelazi u redovno stanje do januara 1944. kada je ponovo angažovana protiv partizana. Prilikom formiranja je imala oko 17,000 ljudi. Za januar 1943. godine postoji podatak o brojnom stanju od 36,716 ljudi uključujući pomoćne službe i naoružanu seosku miliciju.^[1]

Pored redovnih policijskih poslova, pripadnici Srpske državne straže su vršili masovna streljanja banjičkih logoraša, uključujući veće grupe žena.^[2]

6. septembra 1944. Srpska državna straža je stavljena pod komandu generala Dragoljuba Mihailovića.^[3] U dogovoru sa generalom Miroslavom Trifunovićem, Mihailovićevim komandantom Srbije, jedinice Srpske državne straže (SDS) i Srpske granične straže (SGS) 6. oktobra 1944. okupile su se u Jagodini. Tu je od tih jedinica formiran Srpski udarni korpus (SUK) sa tri divizije. Za komandanta korpusa imenovan je divizijski general Stevan Steva Radovanović, za njegovog pomoćnika brigadni general Borivoje Jonić (komandant SDS) a za načelnika štaba major Danilo Dača Stojanović; za komandanta divizije imenovani su: Branimir Brana Živković (načelnik Operativnog odeljenja SDS), Dragutin Redić (komandant SDS Kraljevačke oblasti) i Ljudevit Pogačar (komandant SGS), svi pukovnici. SUK je tada brojao oko 6.800 ljudi.

Zajedno sa nemačkom vojskom i grupacijom četnika iz Srbije tokom novembra 1944. učestvuje u proboju Armijske grupe E kroz Sandžak i istočnu Bosnu. U istočnoj Bosni ove snage učestvovale su u decembarskoj ofanzivi Mihailovićevih snaga protiv NOVJ i napadu na Tuzlu. Stalno se osipajući u borbama protiv jedinica NOVJ, SUK se nalazio u Sandžaku i istočnoj Bosni sa četničkim jedinicama sve do kraja decembra 1944.

Iz Sarajeva, Nemci ih u januara 1945. prebacuju železnicom u Beč, odakle su raspoređeni u Sloveniju i Istru, gde su bili raspoređivani po dobrovoljačkim ili četničkim jedinicama pod komandom Višeg SS i policijskog vođe jadranskog primorja (nem. Höheren SS- und Polizeiführer in der Operationszone Adriatisches Küstenland) Odila Globočnika.

Na kraju su završili u Italiji, gde ih saveznici razoružavaju.

Organizaciona struktura

Uredbom Ministarskog saveta, na teritoriji Nemačke okupacione zone Srbija policijsku i graničnu službu vršili su organi Srpske državne straže kao i službenici Ministarstva unutrašnjih dela. SDS su bile uniformisane i naoružane formacije, a delila se na:

• gradsku državnu stražu koja je vršila službu u Beogradu, sedištima okruga i gradovima,
• poljsku državnu stražu koja je vršila službu na celoj teritoriji okupirane Srbije izuzev područja gradskih policija i na
• graničnu državnu stražu koja je obavljala klasičnu graničarsku službu.

U sastav SDS ulazile su i sve vatrogasne jedinice. Na čelu celokupne SDS stajao je komandant koji je sa svojim štabom činio Komandu SDS. Komandant, svi oficiri, podoficiri i stražari bili su potčinjeni ministru unutrašnjih dela. Gradska SDS se delila na gradske odrede. Komanda SDS Uprave grada Beograda bila je pod nadležnost upravnika grada Beograda. Gradska državna straža delila se na odrede gradske državne straže, a oni na kvartovske odrede s potrebnim brojem staničnih odeljenja. Poljska SDS se delila na poljske odrede a oni, takođe, na sreske, s potrebnim brojem staničnih odeljenja, njihova teritorijalna nadležnost poklapala se sa teritorijom okruga i srezova. Granična državna straža delila se na okružne i sreske odrede, vodove, stanična odeljenja i odeljke. Privremeno i po potrebi u sastav SDS ulazili su čuvari šuma, nadzornici puteva, opštinski čuvari polja, opštinske straže i ostali državni i opštinski organi javne bezbednosti.

Uredbom su propisani i uslovi pristupa SDS. Stražari i podoficiri morali su da budu srpske narodnosti, stari između 20 i 30 godina, telesno i duševno zdravi, visoki najmanje 172 cm, besprekornog vladanja i potrebne školske spreme. Po stupanju u SDS sporazumno su se obavezivali na službovanje u trajanju od tri godine. Kandidati za oficirski kor SDS morali su da ispune uslove: da su srpske narodnosti, stari između 18 i 30 godina, da su telesno i duševno zdravi, da su visoki najmanje 169 cm, da imaju najmanje završenu srednju školu i da su besprekornog vladanja. Pripremna služba za oficire trajala je godinu dana za fakultetsko obrazovanje, a dve godine za kandidate sa srednjom školom. Ispiti su se polagali u školi SDS. Svi pripadnici SDS primali su mesečne plate.

Stražarski i podoficirski činovi

• Stražar pripravnik
• Stražar
• Kaplar
• Podnarednik
• Narednik
• Narednik-vodnik

Oficirski činovi

• Potporučnik pripravnik
• Potporučnik
• Poručnik
• Kapetan
• Major
• Potpukovnik
• Pukovnik
• General

Izvori

Spoljašnje veze

Srpska državna straža na Wikimedijinoj ostavi

• Српска државна стража

• p
• r
• u

Drugi svjetski rat u Jugoslaviji

Sukobljene
strane

Saveznici	Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije  • Komanda Srednjeg Istoka  • Crvena armija
Osovina	Wehrmacht  • Italijani (do 1943.)  • Bugari (do 1944.)  • Ustaše i Domobrani  • Nedićevci i Ljotićevci  • Četnici ili JVuO (počeli kao Saveznici)  • Slovenski domobrani  • Balisti

Vođe
i vojskovođe

Saveznici	Josip Broz Tito  • Arso Jovanović  • Peko Dapčević  • Koča Popović  • Sava Kovačević  • Ivo Lola Ribar  • Moša Pijade  • Kosta Nađ  • Edvard Kardelj  • Milovan Đilas  • Fitzroy MacLean  • Henry Maitland Wilson  • Fjodor Tolbuhin
Osovina	Alexander Löhr  • Maximilian von Weichs  • Franz Böhme  • Hans Felber  • Glaise-Horstenau  • Pirzio Biroli  • Mario Roatta  • Ante Pavelić  • Slavko Kvaternik  • Mladen Lorković  • Milan Nedić  • Dimitrije Ljotić  • Kosta Pećanac  • Dragoljub Mihailović  • Momčilo Đujić  • Pavle Đurišić  • Sekula Drljević  • Lav Rupnik

Tok rata

1941. Ustanak	Aprilski rat  • Okupacija Jugoslavije  • Ustanak (u NDH  • u Crnoj Gori  • u Srbiji  • u Sloveniji)  • Bitka za Loznicu  • Užička Republika  • Operacija Mačva  • Sastanak u Divcima  • Operacija Užice  • Pljevaljska bitka  • Olovo
1942. Bihaćka Republika	Borbe za Istočnu Bosnu  • Operacija Trio  • Bitka na Kozari  • Pohod u Zapadnu Bosnu  • Bitka za Kupres  • Borbe za Livno  • Borbe za Jajce  • Operacija Alfa  • Bihaćka operacija  • Bihaćka Republika
1943. Kapitulacija Italije	Operacija Weiss  • Bitka za Prozor  • Bitka na Neretvi  • Ofanziva NOVJ u Lici  • Operacija Schwarz  • Bitka na Sutjesci  • Kapitulacija Italije  • Bitka za Split  • Bitka za Tuzlu  • Antiosovinska ofanziva JVuO (Višegrad)  • Bitka za Sanski Most  • Romelova ofanziva  • Bitka za Glinu  • Bitka za Livno  • Operacija Kugelblitz  • Zimske operacije
1944. Bitka za Srbiju	Bitka za Ivanjicu  • Februarski pohod  • Operacija Bura  • Prodor NOVJ u Srbiju  • Desant na Korčulu  • Desant na Drvar  • Bitka za Podgorač  • Bitka za južnu Srbiju  • Andrijevička operacija  • Durmitorska operacija  • Operacija Ratweek  • Bitka na Jelovoj gori  • Bitka za Prijedor  • Bitka za Banja Luku  • Bitka za Brač  • Beogradska operacija  • Bitka za Travnik  • Batinska bitka  • Bitka za Koprivnicu  • Bitka za Knin  • Proboj Armijske grupe E iz Grčke  • Proboj četnika i Nemaca iz Srbije (iz Crne Gore)  • Četnička ofanziva u istočnoj Bosni
1945. Oslobođenje	Sremski front  • Mostarska operacija  • Sarajevska operacija  • Bosanska golgota • Bitka na Lijevča polju  • Karlovačka operacija  • Riječka operacija  • Tršćanska operacija  • Bitka na Zelengori  • Blajburška predaja

Ratni zločini

(spisak osuđenih)

Logori	Jasenovac  • Sajmište  • Banjica  • Jadovno  • Jajinci  • Topovske šupe  • Stara Gradiška  • Šabac  • Niš  • Lepoglava  • Jastrebarsko
Pokolji	Blagaj  • Vrginmost  • Drvar  • Grahovo  • Glina  • Skela  • Šabac  • Kraljevo  • Kragujevac  • Valjevo  • Novi Sad  • Drakulić  • Zabiokovlje  • Imotski-Ljubuški  • Gata  • Prozor  • Bijelo Polje  • Priboj-Pljevlja-Čajniče-Foča  • Vranić  • Rača  • Drugovac  • Blajburg

Vidi još: Holokaust • Narodnooslobodilačka borba • Osovinske operacije • Saveznici i Jugoslavija • Napadi na garnizone NDH • Antipartizanske operacije u NDH • Kolaboracija četnika • Demografski gubici