Zaman ve mekân

Zaman ve mekân, kurgu yahut kurgu olmayan bir anlatının hangi zamanda ve nerede geçtiğine dair kavram. Edebî unsur olarak hikâyeyi bir zemine oturtmaya ve geçtiği dönemin atmosferini anlamaya yardımcı olur. Kültür, tarihî dönem, coğrafya ve saat gibi hikâyenin geçtiği dünyayı anlamaya yarayacak her türlü bilgi zaman ve mekân bağlamında değerlendirilir.^[1] Plan, karakter, ana fikir ve stil ile birlikte zaman ve mekân da kurgunun temel bileşenlerinden biri olarak kabul edilir.^[2]

İşlevi

Zaman ve mekân anlatının önemli bir unsurudur, hatta bazı çalışmalarda karakterin bizzat kendisidir. Romancı Donna Levin'in bu yaklaşımına göre içerisinde bulundukları toplumsal çevre karakterleri ve değer yargılarını zamanla değiştirir, dolayısıyla zaman ve mekân karakterin bizatihi kendisi hâline gelir.^[3][4]

Bazı hikâyelerde yazarın kararına göre hem zaman hem de mekân durağan olabilmekle beraber değişen mevsim gibi dinamik ögeler de yer alabilir. Buna dair üç ana yaklaşım bulunmaktadır. İlki "dış mekân" da denilen doğal dünyadır. Bu yaklaşımda doğal güzellikler ile canlıların günlük meşgalelerinin yanı sıra hava koşulları ve mevsimler anlatıda önemli bir rol oynar. İkinci yaklaşım anlatılan dünyanın kültürel ve tarihî arka planına odaklıdır. Karakterlerin ya da yerlerin kültürel arka planını etkileyen geçmişte yaşanan olaylar önemli yer tutar. Üçüncü yaklaşımsa ev, park, sokak, okul gibi insanlarca inşa edilen ve/veya ikâmet edilen umumî ya da özel beşeri yapılardır.^[5]

Türleri

Zaman ve mekânın çeşitli biçimleri bulunmaktadır:

• Almaşık kurgu
• Alternatif tarih
• Evren yaratma
• Distopya
• Fantezi dünyası
• Kurgusal evren
• Kurgusal şehir
• Kurgusal ülke
• Kurgusal konum
• Gelecek tarih
• Efsanevi yer
• Paralel evren
• Bilimkurguda gezegenler
• Simüle gerçeklik
• Sanal gerçeklik
• Ütopya

Kaynakça

Özel

Genel

• Levin, Donna (1992), Get That Novel Started (İngilizce), Cincinnati, OH: Writer's Digest Books, ISBN 0-89879-517-6 
• Lodge, David (1992), The Art of Fiction (İngilizce), Londra: Martin, Secker & Warburg Ltd, ISBN 0-14-017492-3 
• Obstfeld, Raymond (2002), Fiction First Aid: Instant Remedies for Novels, Stories and Scripts (İngilizce), Cincinnati, OH: Writer's Digest Books, ISBN 1-58297-117-X 
• Roberts, Edgar V.; Zweig, Robert (2014), Literature: An Introduction to Reading and Writing (İngilizce), Pearson, ISBN 9780321944788 
• Rozelle, Ron (2005). Write Great Fiction: Description & Setting (İngilizce). Cincinnati, OH: Writer's Digest Books. ISBN 1-58297-327-X. 
• Truby, John (2007), Anatomy of a Story: 22 Steps to Becoming a Master Storyteller (İngilizce), New York, NY: Faber and Faber, Inc, ISBN 978-0-86547-951-7