Bitwa pod Lemanem

Bitwa pod Lemanem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	24 sierpnia 1920
Miejsce	pod Lemanem
Terytorium	Polska
Przyczyna	operacja warszawska (pościg)
Wynik	zwycięstwo oddziałów 3 KK
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
mjr Żaba Kazimierz Obuchowicz
Siły
II/Kowieńskiego ps oddziały III KK
brak współrzędnych

Bitwa pod Lemanem – walki Kowieńskiego pułku strzelców z oddziałami sowieckiego III Korpusu Kawalerii Gaja Gaja w czasie pościgu prowadzonego w ramach operacji warszawskiej.

Sytuacja ogólna

4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz!^[2][3]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego^[4][5]. Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy III Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich^[6]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło ok. 20–30 km na dobę^[7]. Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary^[8], czy wreszcie linię Bugu^[9][10][11]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła^[12]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk^[13].

16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza^[14]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[15].

Walki pod Lemanem

Po zajęciu Kolna przez 15 Dywizję Piechoty, podporządkowany jej II batalion Kowieńskiego pułku strzelców otrzymał rozkaz dokonania wypadu na Leman i Wincentę. Oceniając sytuację, dowódca dywizji zakładał, że w tym rejonie granicę pruską będą próbowały przekroczyć drobne oddziały III Korpusu Kawalerii Gaja. Batalion miał je zmusić do złożenia broni^[16].

Realizując zadanie, dowódca batalionu podzielił swój pododdział na dwie grupy wypadowe. 5 i 6 kompania oraz pluton 8 kompanii pod dowództwem mjr. Żaby ruszył na Leman, a por. Kazimierz Obuchowicz z 7 kompanią i dwoma plutonami 8 kompanii na Wincentę. Około 17.00 oddział por. Obuchowicza pobił pododdział 36(?) pułku Dońskich Kozaków i opanował Wincentę. W ręce Polaków wpadły dwa działa, kilka ckm-ów i porzucony sztandar sowieckiego pułku^[17]. Po walce por. Obuchowicz skierował swoje pododdziały do Lemana. W nieznanym terenie zabłądził, wrócił z powrotem do Wincenty i tam zarządził odpoczynek nocny. W tym czasie oddział mjr. Żaby nocował w Lemanie i spodziewał się nadejścia grupy por. Obuchowicza^[18].

O świcie 25 sierpnia pod Leman podeszły oddziały III Korpusu Kawalerii i zaatakowały wieś z trzech stron. Zaskoczony mjr Żaba nakazał odwrót ubezpieczając się plutonem piechoty. 53 polskich żołnierzy zatrzymało czasowo sowiecką kawalerię, a po wyczerpaniu amunicji złożyło broń. Kozacy zarąbali szablami 45 jeńców^[16][18].

Wieczorem tego dnia Dywizjon Huzarów Śmierci por. Józefa Siły-Nowickiego stoczył pod Lemanem walkę z trzema szwadronami sowieckimi i rozproszył je. Wzięto około stu jeńców i kilka ckm^[16][19].

Przypisy

Bibliografia

• Szymon Baron: Zarys historji wojennej 77-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Marek Gajewski: Huzarzy śmierci wojny 1920. Białystok: Ośrodek Badań Historii Wojska, 1999. ISBN 83-86232-06-4.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna Polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.