Kompleks zamkowo-pałacowy w Żarach

Zamek w Żarach

nr rej. 143 z 10.03.1963
Zamek i pałac
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Miejscowość	Żary
Typ budynku	zamek, pałac
Rozpoczęcie budowy	XIII i XIV wieku
Ważniejsze przebudowy	dobudowanie nowego zamku w l. 1710-28
Zniszczono	II wojna światowa
Położenie na mapie Żar Zamek w Żarach
Położenie na mapie Polski Zamek w Żarach
Położenie na mapie województwa lubuskiego Zamek w Żarach
Położenie na mapie powiatu żarskiego Zamek w Żarach
51°38′N 15°08′E/51,633333 15,133333
Multimedia w Wikimedia Commons

Kompleks zamkowo-pałacowy w Żarach – zabytkowy^[1] zamek i pałac w Żarach na Dolnych Łużycach.

Historia

Najstarszy zamek w Żarach istniał w Górze Winnej, gdzie odkryto pozostałości okrągłej wieży obronnej z XIII wieku^[2][3]. W niedalekiej odległości, przypuszczalnie w połowie XIII wieku, Albrecht Dewin wzniósł murowany zamek, odpowiadający obecnemu północnemu skrzydłu pałacowemu^[4]. Od 1280 roku Żary należały do miśnieńskiego rodu von Packów. W latach 1320-29 Packowie powiększyli siedzibę dobudowując skrzydło zachodnie i wieżę od południa. Wzniesiono też mury obronne, powiązane ściśle z murami miejskimi^[4]. W 1355 roku miasto przeszło na własność von Bibersteinów, którzy na miejscu dotychczasowego wznieśli zamek, nazywany zamkiem Bibersteinów. Skrzydło wschodnie powstało na początku XV wieku. W połowie XVI wieku Hieronim Biberstein oraz jego brat Krzysztof, przeprowadzili renesansową przebudowę zamku, obejmującą m.in. wzniesienie krużganków po trzech stronach dziedzińca z bogatą dekoracją sgraffitową. Wówczas też wprowadzono we wnętrzach sklepienia kolebkowe z lunetami wraz z wystrojem sztukatorskim i malarskim^[4]. W 1558 r. zamek zakupili von Promnitzowie. Późniejsze sztukaterie, datowane na przełom XVI i XVII wieku, wiążą się już z działalnością Promnitzów. Zewnętrzny wygląd elewacji zamkowych został nadany około 1700 r. Wtedy też przebudowano wieżę nadając jej barokowy charakter. Promnitzowie w latach 1710-28 dobudowali obok zamku barokowy pałac, nazywany nowym zamkiem. Od 1824 r. stary zamek pełnił funkcję pruskiego więzienia państwowego. W 1930 r. urządzono tutaj Muzeum Regionalne powiatu żarskiego, które funkcjonowało do 1945 r.^[4]. W 1945 r. pożar zniszczył obie budowle, które jedynie przykryto nowym dachem.

Architektoniczna forma zamku, łącząca gotyk i renesans, zachowała się bez większych zmian do czasów obecnych. Cztery jednotraktowe skrzydła rozplanowane są wokół wewnętrznego dziedzińca, otoczonego z trzech stron krużgankami. Piwnice nakryte są sklepieniami kolebkowymi, natomiast komnaty sklepieniami kolebkowymi z lunetami, dekorowanymi renesansowymi i barokowymi sztukateriami. Trzykondygnacyjne skrzydła posiadają dachy wielospadowe. Nad zwartą bryłą budynku dominuje czworoboczna wieża wtopiona w skrzydło południowe.^[4] Obecnie zamek jest zachowaną w dobrym stanie ruiną.

13 października 2019 r. na wieży wybuchł pożar, w całości trawiąc drewnianą nadbudówkę. Resztki nadbudówki runęły do dziedzińca niszcząc fragment dachu oraz elewację. Prawdopodobną przyczyną pożaru było podpalenie, zważywszy na fakt, iż od kilku lat obiekt nie jest pilnowany. Sam incydent miał miejsce na kilka dni przed przekazaniem posiadłości miastu.^[5].

Zobacz też

• Pałac Promnitzów

Przypisy

Bibliografia

• dr Barbara Bielinis-Kopeć (red.): Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego, Zielona Góra 2008.

Linki zewnętrzne

• Zamek w Żarach w serwisie zamki.net.pl (dostęp 03.01.2014)