Kompania graniczna KOP „Nowomalin”

Kompania graniczna KOP „Nowomalin” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 3 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 29 kompanii granicznej „Nowomalin”^[3]. 5 lutego 1925 pododcinek nr 29 przejęła kompania nowo sformowanego 11 batalionu granicznego^[4].

W 1939 3 kompania graniczna KOP „Nowomalin” podlegała dowódcy batalionu KOP „Ostróg”^[5].

 Osobny artykuł: kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza.

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[6]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[7].

3 kompania graniczna „Nowomalin” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 23 kilometrów 393 metrów^[8]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Słobódka”, „Kamionka” i „Kuniów” z komendantury „Kuniów”^[9] .

Wydarzenia:

• W meldunku sytuacyjnym z 21 stycznia 1925 napisano:

19 stycznia 1925 o godz. 1.00 w nocy we wsi Kuniów słyszano po bolszewickiej stronie wybuchy 12 granatów, strzały karabinowe oraz zauważono pożar, który po chwili stłumiono. Podczas tego incydentu we wsi doszło do paniki, słyszano krzyki i jęki ludzi, którzy biegali po wsi w samej bieliznie. Przyczyna wybuchów i strzałów nieznana^[10].

• 21 stycznia 1925 o godz. 3.30 banda w sile dwunastu ludzi napadła od zachodu na folwark Dowgieliszki pod Bołotkowcami. Krążące na granicy patrole ze strażnicy nr 115 zaalarmowane strzałami posterunku odpędziły bandę, która umknęła w lasy Nowomalińskie w kierunku na Buszczę, silnie się ostrzeliwując^[11].
• Zaalarmowany pożarem w Swiate dowódca kompanii kpt. Bolesławski, będąc w tym czasie na odcinku z własnej inicjatywy zamknął granicę. Złożył meldunek, że mogła to być część tej samej bandy, która napadła na folwark Swiate lub inna banda, ponieważ nie widziano u niej zrabowanych koni^[11].
• W nocy z 21 na 22 stycznia część bandy w rejonie ochranianym przez kompanię próbowała przekroczyć granicę kierując się przez Podobankę na Stójło, ale napotkała polski patrol. Po krótkiej strzelaninie uciekając na zachód skryła się w lasach^[12].

Kompanie sąsiednie:

• 1 kompania graniczna KOP „Kurhany” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Malinów” – 1928^[13], 1929^[14], 1931^[9] , 1932^[15], 1934^[16], 1938^[17]

Struktura organizacyjna kompanii

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934^{[13][14][9] [15][16][b][c]}

• 113 strażnica KOP „Bór”^[d][e]
• 114 strażnica KOP „Stójło”^[f][g]
• 115 strażnica KOP „Bołotkowce”^[h]
• 116 strażnica KOP „Lachów”^[i]

Strażnice kompanii w 1938^[17]

• strażnica KOP „Bór”
• strażnica KOP „Bołotkowce”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[21]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Bór”
• 2 strażnica KOP „Bołotkowce”

Dowódcy kompanii

• kpt. Bolesławski (był I 1925)^[22]
• kpt. Ludwik Nowakowski (był IX 1928 – 17 VII 1929 → przydzielony do Biura Personalnego MSWojsk. )^[23] 
• kpt. Henryk Skaczyła (2 VIII 1929 – )^[23] 
• kpt. Karol Nałęcki (4 IV 1932 – 17 III 1934 → przeniesiony do 5 pp Leg.)^[23] 
• kpt. Zygmunt Barcik (27 III 1934 – )^[23] 
• kpt. Franciszek Emil Schubert (był VI 1939)^[24]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 

• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Ostróg” w latach 1927–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.